Kahinler ve anketçiler

Bu sıralar ‘kehanet’le biraz meşgul oldum. Meşguliyetimin bir sebebi de birkaç yıl önce okuduğum Anabasis, On binlerin dönüşü kitabı. Yazarı, Yunan tarihçi, filozof ve asker Ksenofon.

Okumayan varsa okusun. Bir anı kitabı bu. Milattan önce 400 civarında yazılmış. Yunan ordusunun Perslerle savaşmak üzere geldiği İran’dan dönüşünü anlatıyor. 2 bin beş yüz yıl önceki Anadolu hakkında fikir edinmek isteyenlere faydalı olabilir.

Ksenofon, bir eyleme geçmeden önce her defasında kurbanlar kestiriyor. Kurbanların iç organlarına bakarak, bağırsaklarını, ciğerlerini inceleyerek ne yapmaları gerektiğine karar veriyorlar.

Kitapta kesilen kurbanların bağırsaklarında ne gibi işaretler gördükleri, hangi işareti nasıl yorumladıkları yazmıyor.

Bunu merak ettim.

Okumalarım devam etti. Kurbanın karaciğerindeki lobların sayısının eksik veya fazla olmasının, bağırsakların renklerinin, damarlarının görünüşlerinin, titreşimlerinin kehanette etkili olduğunu anladım. Fakat durumu tam olarak izah eden bir metne rastlamadım.

Doç. Dr. Ayşe Sina’nın bir makalesinde epeyce açıklama vardı. (Cedrus VII, Antik Yunan’da Ordu kahinleri.) Fakat o da sakatatın hangi halinin ne anlama geldiğini ayrıntılı bir biçimde anlatmıyordu.

Herodot’un tarihinde de ‘kahinler’ merkezi bir yer işgal ediyor.

Krallar, komutanlar, şöhretli tapınaklara mesela ‘Delfi’ tapınağına kehanet için başvuruyorlar.

Tapınaktaki kahinler manzum bir kehanet metni veriyor. Neredeyse şiir gibi. Metni yorumlamak kehaneti talep edene ait.

Persler benzer yöntemlerin yanı sıra astrolojiye de önem veriyor.

Tarih metinlerinde gördüğümüz kurumlar, usuller zaman içinde şekil değiştirseler de yeni formlarıyla varlıklarını sürdürüyor.

(Putlar, tanrılar, tabular, kutsallar, günahlar, sevaplar, köleler, cariyeler dahil.)

‘Kehanet’ de bugüne şekil değiştirerek intikal eden kurumlardan biri.

Falcılık, cincilik, üfürükçülük gibi versiyonları neredeyse aynıyla devam ediyor. Hele de astroloji. İnsanların gökyüzünü gözlemleme vasıtaları çoğalınca astrologların da söyleyecek şeyleri çoğaldı.

Bizim ilgi alanımız modernleşerek varlıklarını sürdüren kahinler.

Sosyologlar, siyasi analistler, ekonomistler, köşe yazarları, danışmanlar ve bilhassa anketçiler.

Krallar, komutanlar, kehanet talebinde bulundukları tapınaklara bağış yaparlarmış.

Şimdi de siyasi partiler, kurumlar, iş adamları geleceği okumaları için kamuoyu araştırma şirketlerine para ödüyorlar.