ABD ile bir dönemin sonu

Amerika Birleşik Devletleri ile tarihin en kırılgan dönemini yaşıyoruz. ABD ile yaşadığımız bu krizi çeşitli nedenlere bağlayanlar var. Kimine göre Irak, kimine göre Suriye, kimine göre PYD/PKK, kimine göre Fetullah Gülen ve teröristleri. Kimileri Türkiye’nin politikalarını eleştiriyor, kimileri ABD’yi… Kimileri “Türkiye daha alttan almalı” diyor, kimileri “Türkiye daha sert politika izlemeli” diyor.

Bütün bunlardan daha da fazlası söylenebilir. Evet, bütün bunlar ABD ile Türkiye arasında ilişkilerin gerilmesine neden oluyor doğru. Ama ABD ile ilişkilerin kırılma noktasına gelinmesinin sebebi bu olaylar değil. ABD ile ilişkilerin kırılma noktasına gelinmesinin sebebi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye ile ABD arasındaki münasebet sisteminin miadını doldurmasındandır.

2. Dünya Savaşı’ndan sonra oluşturulan yeni dünya düzeninde Türkiye ile ABD arasında anti komünizm temelinde bir ilişkiler ağı oluşturuldu. Türkiye, ABD’nin komünizm ile mücadelesinde ileri karakol olacaktı, ABD de Türkiye’nin güvenlik başta olmak üzere çeşitli ihtiyaçlarını karşılayacaktı.

2. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika’ya göre, Sovyet yayılması karşısında çaresiz kalan Avrupa, maddi ve manevi olarak güçlendirilmeliydi. Avrupa ülkelerine yapılacak yardıma teklifin sahibi ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’ın adı verildi. 1947’de Paris’te yapılan toplantıda, Avrupa’nın acil ihtiyaçlarını belirlemek Avrupa Ekonomik İşbirliği Konferansı adında bir örgüt kuruldu. İlk başta Türkiye kapsam dışında tutulsa da Türkiye 3 Nisan 1948 tarihinde Marshall Planı’na dahil edildi.

Marshall yardımları ile başlayan antikomünist işbirliği günümüze kadar devam etti. Türkiye o anlaşmaları dönemin koşulları gereği belki yapmak zorundaydı. Kimseyi itham etmek için böylesine gerilere gitmiyorum. Ama bugün geldiğimiz durumu anlamak için geçmişin analizini yapmak durumundayız.

Marshall yardımlarından sonra ne oldu? Eğitimden, sağlığa, güvenlikten, tarıma pek çok meselemiz ABD güdümüne girdi. Nuri Demirağ’ın uçak fabrikası ABD istediği için kapatıldı. Nuri Killigil’in Sütlüce’deki silah ve mühimmat fabrikası onun için havaya uçuruldu.