Devlet olmak, hükümet etmek

Cumhuriyeti bugün dahi kavga sebebi yapmak, sadece kendine mal edip, ötekileştirici fikir ve söylemlerle konuşmak, hatadır. Cumhuriyet, bir devlet idaresi şeklidir. Bir toprağı mülk edinen bir millet, dilediği idare şeklini seçerek orada devlet kurar.
O milletin dilediği idare şekli, yaşadığı vakte nazaran farklı olabilir. İçtimâî/sosyal kanunlar böyledir. İsmine "vatan" denen toprak üzerinde yükselttiği bayrağın altında yaşayan bir halk, orada yaşayan, yaşamış ve yaşayacaklarla alakalı her türlü işi bu devlet eliyle görür.
Bu sebeple bir devlet reisi olur.
Devlet reisinin de yardımcısı.
Yardımcının da yardımcıları.
Devlet reisi, devletin bulunduğu coğrafya ve tarihe göre imam, vali, hakim, bey, han, hakan, sultan, padişah, kral, imparator, reis-i cumhur, cumhurbaşkanı, başkan unvanını alabilir. Ahali, devlet reisini ya kendisi doğrudan seçer. Veya adına meclis denen bir topluluk tarafından seçilir. Yahut, hanedân mensubu bir şahıs, sırası gelince başa geçer. Hükümdarlık, babadan oğula intikal eder, bazen de ekber evlât/büyük oğul hükümdar olur.
Şu resmettiğimiz, "devlet" denen teşkilatın başındaki insanla alâkalı icra biçimidir. Devlet başkanının, reisin, sultanının vs yardımcısını seçmesi de iki şekildedir. Ya kendisi doğrudan tensip eder. Bu kişiye vezir, vezir-i âzâm, sadrâzâm gibi isim verilir. Veya meclis vardır. Yapılan seçimler neticesinde en fazla reyi alan partinin başkanı, sultan, padişah, kral, imparator veya cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla vazifelendirilir.
Devlet reisi sultan, padişah veya kral yahut imparator olduğunda ya meclis ve seçim vardır veya yoktur. Meclis olduğunda ya sadece millet meclisi vardır. Veya bunun bir derece üzerinde âyân meclisi veya senato denen bir meclis daha mevcuttur. Eğer; devlet reisi, bir hanedândan devam ediyorsa ve meclis de yoksa o zaman sadrâzâm, veziri âzâm gibi isimler alan yardımcısını kendisi seçer.