Nutuk'ta Cumhuriyet (2)

Cumhuriyet'in Ankara'da nasıl kurulduğunu, "kurucu" Mustafa Kemal Atatürk'ün Nutuk'undan okumak lâzım, demiştik.

Mahdut sayıda arkadaşını yemeğe davet etmiş, yemekte "Ya­rın cum­hu­ri­yet ilân ede­ce­ğiz." demişti. Devamını okuyalım:

"O ge­ce bir­lik­te bu­lun­du­ğu­muz ar­ka­daş­lar, er­ken­den be­ni terk et­ti­ler. Yal­nız İs­met Pa­şa, Çan­ka­ya'da mi­sa­fir idi. Onun­la yal­nız kal­dıktan son­ra bir ka­nun lâ­yi­ha­sı müs­ved­de­si ha­zır­la­dık. Bu müs­ved­de­de 20 Kânunisânî 1337 [20 Ocak 1921] ta­rih­li Teş­ki­lâ­t-ı Esa­si­ye Ka­nu­nu'­nun şekl-i dev­le­ti tes­pit eden mad­de­le­ri­ni şu sûret­le tadil et­miş­tim: Bi­rin­ci mad­de­si­nin ni­ha­ye­ti­ne 'Türkiye Devleti'­nin şek­l-i hükûmeti cum­hu­ri­yet­tir' cüm­le­si­ni ilâ­ve et­tim. Üçün­cü mad­de­yi şu yol­da tadil et­tim: 'Tür­ki­ye Dev­le­ti Bü­yük Mil­let Mec­li­si ta­ra­fın­dan ida­re olu­nur. Mec­lis, hükûmetin inkısâm et­ti­ği şuabât-ı ida­re­yi İc­ra Ve­kil­le­ri [Bakanlar] va­sı­ta­sıy­la ida­re eder.'

Bun­dan baş­ka Teş­ki­lât-ı Esa­si­ye Ka­nu­nu­'nun mevâdd-ı esa­si­ye­si­nin 8'inci ve 9'un­cu mad­de­le­ri de tadil ve tavzîh olu­na­rak şu mad­de­ler ya­zıl­dı:

'Mad­de: - Tür­ki­ye Reisicumhuru Tür­ki­ye Bü­yük Mil­let Mec­li­si He­yet-i Umûmiye­si ta­ra­fın­dan ve ken­di azâsı meyânın­dan bir intihâb dev­re­si için intihâb olu­nur. Va­zi­fe-i riyâset, ye­ni reisicumhurun intihâbı­na ka­dar de­vam eder. Tek­rar intihâb olun­mak câiz­dir.'

'Mad­de: - Tür­ki­ye Reisicumhuru dev­le­tin re­isi­dir. Bu sı­fat­la lü­zum gör­dük­çe, mec­li­se ve He­yet-i Ve­ki­le'­ye riyâset eder.'