Örf, maruf ve “kim ne der” üzerine

İslam’a aykırı olmamak kaydıyla örf ile amel etme ruhsatı vardır. Ruhsat diyoruz zira bu konuda farklı görüşler ve belli şartlar vardır. Yani örfün bağlayıcı olması bazı şartlara bağlıdır.

Bazı hükümlerin uygulanmasında örf esastır. Örneğin alışverişte “aldım-sattım” gibi ifadeler kullanmıyoruz; ekmeği alıp parasını veriyoruz. Yine mesela birçok işlemi icap ve kabulle değil de elektronik imza ile hallediyoruz. Fakat bu hususlarda da yine temel esaslara aykırı olmama şartı aranır.

“Halkla mücadele edilmez.” Buradan kasıt; yaptığımız işlerde insanların desteğini almak, toplumları dönüştürmenin zor olması ve bir de insanlara düşmanca muamele etmek yerine onları güzel şeylere yönlendirmeye çalışmaktır. Yani selin akışını durdurmak mümkün değildir ama seli belli bir yere yönlendirmek kolaydır.

Fakat bütün bunlar, yaptığımız işleri başkalarını dikkate alarak yapmak anlamına gelmez. Aslolan, doğru bildiğimizi yapmaktır. Yaptığımız her işin dünyada bedelini biz öderiz. Ahrette de yine hesabı bizden sorulacaktır. O yüzden dini, aklı, örfü ve istişareyi dikkate aldıktan sonra; kim ne der diye değil de hak ve adalet neyi gerektirir diye amel etmek icap ediyor.

Bütün hayatını, sadece başkalarını dikkate alarak şekillendirmek; şahsiyetsizliktir. Tabi ki insanları ciddiye alırız. Onlara değer veririz. Ama çok yakınımız da olsa asla kimse için kendimizi ve değerlerimizi feda edemeyiz. Hakikat ve adalet, herkesten üstün ve her şeyden değerlidir. Zira nihai olarak hesaba çekileceğimiz iki husus; hak yani ilahi hükümler ile adalet yani kul hakkıdır.

Özellikle İslam’a uygun olmayan örfü dikkate almak, tehlikeli ve zararlıdır. İslam’a uygun olmamaktan kasıt; sadece açıksa İslam’a aykırı olan işler değildir. İnsanlara, İslam’ın yüklemediği sorumlulukları yüklemek ve Allah’ın helal kıldığı meseleleri yasak etmek te (zorunlu haller veya maslahat hariç ki buna da ancak ehliyet ve yetki sahibi kimseler karar verebilir) yine İslam’a uygun değildir.