Özgürlük diyerek

DEĞERLİ tarihçi Şükrü Hanioğlu yazdı; bizde demokrasi ve hürriyet söylemleriyle iktidara gelenler, bir süre iktidarda kaldıktan sonra baskıya yöneliyorlar.

Hanioğlu, tarihimizdeki iki ana akımı “devletçi modernleşmeci” ve “kalkınmacı muhafazakâr” olarak tanımlıyor. Bu iki akımın da “demokrasiyi temel hedef olarak gören bir toplumsal tasavvuru sahiplenmediklerini” yazıyor.

Bu yüzden, “Muhalefette bulunduğu süreçlerde ‘demokrasi’ ve ‘çoğulculuk’ söylemlerini sahiplenen siyasal hareketler, iktidar olduktan kısa bir süre sonra çekinceler koyan yaklaşımlara savrulmaktadır.”

Ne gibi? Hanioğlu, demokrasiye “ülkenin geleceği, Türkiye’nin koşulları, geçiş dönemi, beka ve istikrar” gibi kavramlarla çekinceler konulduğunu yazıyor. (Sabah 30 Nisan)

CHP ve DP

İLK örnek, “ilan-ı hürriyet”le iktidara gelen İttihat ve Terakki’nin diktatörlüğe yönelmesidir.

1920-1923 arasında Birinci Meclis’teki eksiksiz özgürlük ortamı 1923-1927 arasında İkinci Melis’te kısıtlı bir özgürlüğe dönüştü. Ondan sonraki Tek Partili CHP iktidarlarında Refik Saydam’ın deyişiyle “şeflerin emrine itaat” kuralı Meclis’teki tek davranış kuralı oldu.

Merhum Menderes’in Demokrat Partisi 1950’de demokrasi ve özgürlük söylemleriyle iktidara geldi. Basın suçları için af çıkardı. İktidarın ikinci ayında, 15 Temmuz’da çıkardığı kanunla Tek Parti’den kalma otoriter Basın Kanunu’ndaki kısıtlamalarını kaldırdı veya hafifletti.

Bu konuda merhum Menderes’in Meclis’teki konuşması bir özgürlük manifestosu gibiydi. Fakat uzun sürmedi.

Fiili baskıların ardından Menderes hükümeti Haziran 1956’da “Neşir Yoluyla veya Radyo ile İşlenecek Bazı Cürümler Hakkında Kanun” adlı baskı tasarısını Meclis’e sevk etti.

Meclis’in 6 Haziran 1956 günlü oturumda muhalefetteki CHP’liler bunu eleştirdi.