13 seçim 39 hükümet!

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1 Kasım 1923’teki ilk hükümetinden, 18 Kasım 2002’de AK Parti’nin iktidara geldiği 79 yılda 57 hükümet değişti.

Ortalama hükümet süresi 16 ay 18 gün!

***

Daraltalım…

CHP’nin ‘tek parti’ olduğu 1923-50* arasındaki 26.5 yılın ilk 14 yılında İsmet İnönü 7, Fethi Okyar (5 aylık) bir hükümet kurdu.

Sonraki 12.5 yılda 7 başbakan tam 10 hükümet kurdu.

Ortalama hükümet süresi 15 ay, yani 1 yıl 3 ay!

İnönü’nün -kabinesi değişse de- iktidarının uzun sürmesinin arkasında, ‘devletin başı’ olarak Cumhurbaşkanı Atatürk’ün varlığı etkindir. Atatürk, hastalığının ağırlaştığı son bir yılda İnönü’yü azletti, ardından kısa süreli hükümetler dönemi başladı. Siyasi gruplar arası çatışmalar, bölünmeler nedeniyle hükümetlerin biri gitti, biri geldi; bakanlar, bürokratlar değişti.

*(İlk çok partili seçim 21 Temmuz 1946’da yapıldıysa da, adli denetim dışında ve ‘açık oy-gizli sayım’ esasına göre yapıldığı için şaibelidir. Tek parti dönemine dahil etmek gerekir.)

***

Tek parti dönemi sonrasında ne oldu?

1950-60 arasında Adnan Menderes’in DP iktidarı 10 yıl sürdü; 27 Mayıs darbesiyle bitirildi.

Darbe sonrası yaklaşık 40 yılda tam 34 hükümet kuruldu.

Ortalama hükümet süresi 14 ay 3 gün!..

Ortalamayı yükselten de, AP ve ANAP’ın 5 yıldan uzun sadece ‘2’ tek parti hükümeti.

En güçlü üç tek parti hükümetinden ikisi ‘darbe’ ile sonlandırıldı. (DP 1960, AP 1971)

40 yılda kurulan 34 hükümetin de 18’i koalisyon, onların da sadece 4’ü 2 ila 3.5 yıl sürdürülebildi.