Bir toplumun otoritesi kötülük karşısında zayıflamışsa

Hukuk devleti geriliyorsa, hukuk üstünlüğünü kaybetmeye başlatmışsa toplumların sığınacak başka yerleri vardır. “Ortak iyi” dediğimiz, toplumsal ahlak veya müşterek değerler diye tabir ettiğimiz bir alan vardır. Orası hala bir toplumu değerli ve saygın kılacak geniş ve zengin bir alandır. Şimdi olduğu gibi bazen devlet hukuk ve yargı sorumluluğunu yerine getirmekte başarılı olamasa da toplum kendi değerleriyle, sadece lisan-ı hal ile o alanda problemlerini aşma iradesini sergiler. Bu da toplumun sorumluluğudur.

Kabul edelim, nasıl devlet epeyidir hukuku üstün kılamıyorsa toplum da özellikle son zamanlarda o probleme karşı iradesini sergilemekte yetersiz kalıyor. Milyonların gözü önünde apaçık yaşanan haksızlıklara karşı hakkın ve hukukun yanında tutum takınabilmiş değildir. Yapabilseydi zaten iktidar ya da kamu idaresi yahut de devlet bu kadar pervasız olamazdı.

Toplum, yanlış giden bazı işlerde; mesela, hayat pahalılığı ve gelir kaybı konusunda mesajını verebilmekte ve şöyle ya da böyle karşılığını alabilmekte ama hukuk/demokrasi bahsinde bu kozunu kullanmamaktadır. Hatta, hayat pahalığı ile hukuksuzluk arasındaki doğrudan ilişkiyi de ıskalamakta...