İhyâ’dan seçmeler: İnsan ve ahlak

Gazâlî, kadın telakkisi gibi bazı konularda çağını aşamadığı için günümüzde eleştirilebilse de düşüncelerine bütün olarak bakıldığında birçok yönden aşılamamış bir düşünürümüzdür; Montgomery Watt gibi Gazâlî uzmanı bazı Batılılar’a göre de “(Hz. ) Muhammed’den (a. s. ) sonra en büyük Müslüman”dır. Aşağıda onun, İslam düşünce tarihinin şaheseri olan, benim “en çok okunmuş, fakat en az anlaşılmış eser” diye nitelediğim İhyâu ulûmi’d-din’inden bazı pasajlar bulacaksınız. *** Tevazu ve dostluk: “Kişi ancak dostlarını kendisinden daha iyi insanlar olarak görürse kendisi onlardan daha iyi olabilir. Büyüklerden biri, ‘Bütün dostlarım benden daha iyi insanlar’ demiş; ‘Bu nasıl oluyor?’ diyenlere, ‘Çünkü her biri beni kendisinden daha üstün görüyor. Beni kendisinden üstün gören biri, benden daha üstündür’ cevabını vermiştir. ” (İhyâ, Kahire 1332, II, 190) Dost dosta şifadır: “İmam Şâfiî (r. a.