Tarihten bir sayfa: Usta-çırak paşalar

Geçmiş devirde yalnızca esnaf ve zanaatkarlar değil devlet adamları bile usta-çırak eğitimiyle yetişiyorlardı. Onun için sözgelimi Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’dan eski kaynaklarda hep “Köprülü Mehmet Paşa’nın yetiştirmesi” diye bahsedilir. Ancak burada bahsedilen Köprülü konağında verilen “aile içi eğitim”dir daha ziyade. Klasik devirlerdeki “üstad-şâkird” eğitimi zaten esas olarak yöneticilerin konaklarında gerçekleşiyordu. Çünkü o devirlerde paşaların evi devlet dairesiydi. Tıpkı Padişahın sarayının aynı zamanda hükümet merkezi olması gibi. Bürokraside görev alacak kişileri yetiştirmeye yönelik modern okulların açılmaya başlanması devlet teşkilatının Avrupa tarzında yeniden organize edilmeye çalışıldığı Tanzimat yıllarındadır… Anlaşıldığına göre bu yoldaki kurumlaşma devlet yöneticilerinin askeriye ve ilmiye sınıfı dışında teşekkül eden yeni bürokrasi (modernleşmiş “kalemiye”) zümresinden çıkmaya başladığı 18. asır sonlarında başlıyor esas olarak. Avrupa modelinde bir idare teşkilatının kurulması yolunda çabalara hız verilen bu devirde Babıali kurumu ortaya çıkmıştır. Sivil bürokrasinin devletin yönetiminde etkisini iyice artırmış olduğu 19.