Soğuk Savaş yıllarında ‘Stalin’in şeyhi’

Osmanlı asırlarında Bedreddin konusunda gördüğümüz birbirine zıt değerlendirme ve görüşler cumhuriyet devrindeki manzaranın tam aksidir. Daha önce Bedreddin’i sevenler Şeyh’in özetle isyan etmediğini ve Varidat’daki görüşlerin İslam dışı olmadığını savunurlarken karşıt görüştekiler Bedreddin’in isyana önderlik ettiğini ve Varidat’ta dile getirdiği fikirlerin dinsizlik olduğunu ispatlamaya çalışıyorlardı. Cumhuriyet devrinde bu tersine döndü. Daha doğrusu “Bedreddin’i sevenler” kategorisi büyük ölçüde değişti. Devrimci fikir ve eylem geleneğine tarihte dayanak arayan solcu aydınlarımız klasik kaynaklarda Şeyh’i kötülemek için dile getirilen iddiaları Bedreddin’in hasletleri olarak benimsediler. Nazım Hikmet’in “Destan”ının etkisiyle devasa boyutta bir “Sol Bedreddin” literatürü oluşurken, bu literatürün dolaylı etkisiyle de bu sefer sağda “anti-Bedreddin” bir literatür gelişti.   Zira solcu aydınlar “ihtilalci, sosyalist ve materyalist” bir Bedreddin resmi çizerek bu Osmanlı kazaskeri, fıkıh bilgini ve mutasavvıfını adeta Dev-Genç’in 15. yüzyıldaki kurucusu gibi görüp göstermeye başlayınca sağcılar da solcuların çizdiği resimdeki “ihtilalci, sosyalist ve materyalist” Bedreddin’e düşman oldular. İki kesim Bedreddin’in kimliği hakkında hemfikirdi. Aralarındaki tek fark bir cephenin ihtilalci, sosyalist ve materyalist olmayı olumlu, diğerinin olumsuz görmesiydi.