Bir ‘imkan’ olarak Cumhuriyet

Cumhuriyetimiz ilk 100 yılını geride bıraktı, hayırlı olsun. Zaman izafidir. Yüz yıl bir kedi için imkansız, bir insan için pek zor bir yaş olmakla beraber, örneğin bir çınar ağacı için ancak gençlik yıllarına denk düşer.

Devletlerin yaşam döngülerini ise doğadaki varlıklar kadar kesin sınırlar ile ifade etmek mümkün değil. Tarihte ömrü birkaç ay sürmüş devletler olduğu gibi bin yılı devirenler de var. Devletlere bir ömür tayin edilebilir mi? Veya devletlere neye göre yaşlı yahut genç diyebiliriz? Devlet doğal bir varlık olmadığına, insanlar tarafından inşa edilen bir yapı olduğuna göre, devletlerden ziyade onları kuran halklara ve düşüncelere odaklanmak daha doğru olur sanırım.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 100. yıl mesajında geçen şu ifadeye dikkat edin: “Türkiye Cumhuriyeti, Cumhurbaşkanlığı Forsu’ndaki 16 yıldızda manasını bulan 2 bin 200 yıllık devlet geleneğimizin tüm birikimine sahiptir.”

Cumhurbaşkanı’nın 2 bin 200 yıllık Türk devlet geleceğine vurgu yapması boşuna değil. Ne diyordu Atatürk? “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk milleti denir.” Demek ki devlet, halkın hayatta kalma ve yükselme iradesinin bir sonucu olarak kuruluyor; o halka ait bir geleneğin, zamanı geldiğinden tekrar edilmesi anlamına geliyor.

O zaman ne zaman geliyor peki? Mevcut devlet yaşayamaz hale geldiğinde. Yani halk aynı halk, gelenek aynı gelenek ama bir şey değişiyor, işte o değişen şeye devletin kuruluş düşüncesi/felsefesi diyoruz. Bir önceki artık işlemez hale gelmiş ki halk, -geleneğe başvurarak- yeni bir kurucu felsefe inşa ediyor.

Daha açık ifade edeyim, Osmanlı Devleti’nin son iki yüz yılında tüm aydınların, askerlerin ve devlet adamlarının tartıştığı tek bir konu vardı: