Yine faiz

CUMHURBAŞKANI Başdanışmanı Cemil Ertem, dövizdeki anormal yükselişe karşı Merkez Bankası’nın faizi yükseltebileceğini söyledi.
NTV’deki sözleri şöyle:

“Merkez Bankası’nın hiçbir konuda eli kolu bağlı değildir. Merkez Bankası’nın adımları kurdaki oynaklığı önemli ölçüde giderdi. Merkez Bankası faiz aracını kullanabilir, bu da masadadır.”

Cumhurbaşkanı bütün ekonomik şartlarda ve yıllardan beri daima faizin indirilmesini savunduğu halde başdanışmanı faizin yükseltilebileceğini söylüyor. Yükselen dövize karşı faizi biraz artırarak TL’yi güçlendirmek yani.

Ertem’in sözlerini çok önemli buluyorum.

KURUMLARIN ÖNEMİ
Evvela ekonomist Cemil Ertem’in başdanışman sıfatıyla Merkez Bankası’nın bağımsızlığını vurgulaması, hatta faizi yükseltebileceğini söylemesi son derece isabetlidir. Çünkü genelde devletler, özelde ekonomi ancak kurumların güçlü ve güvenilir olmasıyla iyi yönetilebilir.

Bizde “kurumlaşma” kültürü zayıf olduğu için kurumlara vurgu yapan bu tür beyanlar daha bir önemlidir.

Merkez Bankası bağımsızlığına güvenilmesi milyarlarca dolardan daha değerlidir. Ertem bu güveni takviye etti.

İkincisi, ekonomist Ertem’in bu açıklamasıyla bir kere daha teyit edilmiş oldu; faizle enflasyon ve kur arasında kuvvetli bir etkileşim vardır, faiz bir “araç”tır.

Ekonominin ihtiyaçlarına göre bazen yükseltmek, bazen indirmek gerekir.

Bu konulara iktisadi rasyonalizm gözlüğüyle bakılmazsa, yanlış siyasi tercihlerin faturası ağır olabilir.

OSMANLI DERSLERİ
Osmanlı’da Şeyhülislam Çivizade Muhyiddin Efendi, Kanuni Süleyman’a “para vakıfları”nın faiz almasını yasaklattırdığında bilhassa Rumeli’de ekonomi çöktü.

Yerine gelen Şeyhülislam Ebussuud Efendi yüzde 12 faize cevaz verdi, ekonomi düzeldi.

Tanzimat’tan itibaren Osmanlı yüzde 12-15 civarında yani çok yüksek faizle Avrupa piyasalarında borçlandı.

Osmanlı’nın borcunu rahat ödeyeceğine güvenilmediği için “risk” ve “faiz” böyle yüksekti.

1881 yılında Abdülhamid, Avrupalıların yönetiminde “Düyunu Umumiye” (Kamu Borçları) idaresinin kurulmasını ve bazı vergilerin bu kurumca toplanmasını kabul etti.

Egemenliğe çok aykırıydı fakat devletin vergi gelirleri borçlara garanti gösterildiği için risk azaldı, faiz yüzde 4-5 civarına indi!

Bu konuda Prof. Şevket Pamuk’un “Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi” adlı eserini önemle tavsiye ederim. (İş Bankası Yay.)

İç piyasada böyle bir garanti olmadığı için faiz Şeyhülislam fetvasıyla yüzde 9’du!

Faizin bir türev ve araç olduğu açıktır.