Ankara’da Kitap Limanı

Seksenli yılların sonları, doksanlı yıların başlarıydı. Ankara’da İslami kitapçılığın merkezi Hacı Bayram’dı. Caminin etrafındaki eskice dükkanlar arasında, epeyce kitabevi vardı. İçlerinde en geleneksel dua, namaz, hac ve ilmihal kitaplarının, Güllü Yasinlerin, hac malzemeleri, misvak, seccade ve esanslarla birlikte satıldığı bu dükkanlar bir kutsal ziyaret yerinin müdavimlerine ve beklentilerine hitap ediyordu.

Geleneksel Ankara’dan arta kalan mimari ve şehir yapısının ortasında, İslam öncesi tarihe de uzanan kalıntılarıyla Anadolu’yu İslamlaştıran irfan ehlinden Hacı Bayram türbesinin etrafı, ağır bir laiklik travmasından geçmiş ülkeden ve bilhassa Ankara’da İslam adına geriye kalan ne varsa ona tutunmaya çalışanların sığınağı gibiydi. Bu travmanın etkisiyle Hacı Bayram’ın dışında kalan dünyadan epeyce mücerret, tabiri caizse cari tarihten de epey uzaktı. Buna rağmen dindar insanlar için bu tarih ve dünya dışı kalmış mekan bir teneffüs yeri gibiydi. Ankara’daki İslami düşünce yayıncılığının da ilk mekanı burasıydı. Fecir Yayınları, merkezi İstanbul’da olan Pınar Yayınlarının Ankara şubesi, Nur Yayınları, Akçağ Yayınları, yetmişli ve seksenli yıllardan itibaren yeni İslami Düşünce yayıncılığının ilk nüvelerini burada veriyordu.

O yıllarda İslami düşünce yeni ufuklara ve arayışlara açılıyordu ama Hacı Bayram ortamı buna yeterli gelmiyordu. Hatırladığım kadarıyla o zamanlar Ankara’da Kızılay’da bir kitabevi açma fikri başlıbaşına İslami kitapçılık dünyasında önemli bir açılım olarak zikrediliyordu. Bu fikri ilk Necatibey Caddesindeki yeriyle Fecir Yayınları mı, yoksa Türk-İş Pasajının altındaki Birleşik Dağıtım mı uygulamaya soktu, hatırlamıyorum. Teyid etmek gerek.

Ama iki mekan da Kızılay’da İslami yayıncılığın ve kitapçılığın kısa sürede merkezi haline geldiler. Bir kitapçı dükkanından çok daha fazlasına ev sahipliği yaptılar. Bilhassa Birleşik Kitabevi mekânsal genişliği ve Kızılay’da olmasına rağmen bodrum katında, nispeten hemen yanıbaşındaki dünyadan hızla izoleye ve o dünyaya tekrar dönebilmeye imkan veren ortamıyla Ankara’daki ve Ankara’ya yolu düşen her kitapseverin uğrak yeri haline gelmişti. Taburelerde derin sohbetler, tanışmalar, tartışmalara imkan veriyordu.

Birleşik Kitabevi’nin sahipleri Metin Özer ve o yıllarda İlahiyat Fakültesinde öğrenci, sonradan araştırma görevlisi olan Gürbüz Deniz, kitap alanındaki ticari zekalarıyla dikkat çekiyorlardı. Kızılay’da kitabevi açmak bir yere kadar kolay da, onu sürdürebilmek, mali külfetine katlanabilmek o kadar kolay değildi. Metin ve Gürbüz bunu başaracak yaratıcı fikirler ortaya koyabiliyordu. Mesela kiloyla kitap satmak gibi bir uygulama vardı ki, herkesin diline düşen müthiş bir reklam etkisi yapmıştı o yıllarda. Sonra, bir garantili Arapça öğrenme seti hazırlayıp satışa sunmuşlardı.

Sanırım Kızılay’a bodrum katlarından doğru gelmiş olan İslami kitapçılığı bir de yerin üstüne daha iyi fikirlerle taşımak gibi fikirleri de vardı. Askıya alınmış bir fikir olarak kaldı sanırım. Metin Özer ve Gürbüz Deniz, Üniversiteye Hazırlık sektörüne hızlıca geçti. O sektörde Sınav Dergisini çıkardılar, bütün Türkiye’de şubeleri açılan Sınav Dershanelerini yönettiler. Sanırım başka sektörlerde de yine birlikte iş yapıp, adeta okyanuslar gezdikten sonra, şimdi gençliklerindeki hayallerini gerçekleştirecek hale gelerek Ankara’nın orta yerine muhteşem bir kitap limanı kondurdular.