Kur'an okumaların çeşitliliği

Kur’an-ı Kerim kimine göre hitaptır kimine göre kitap. Hitap denildiğinde anlamanın temel koşulu zaman, mekân ve sosyo kültürel yapı iken kitap denildiğinde temel koşul metindir.  Bu noktada tefsir ve te’vil ayrımı da yapılır. Tefsir, sözün (ayetlerin) ne dediğini açıklamaktır; te’vil ise asli manayı da dikkate alarak, sözü, taşıdığı muhtemel çoklu manalar zemininde yorumlamaktır. Dolayısıyla tefsirde rivayetler dikkate alınır, te’vilde ise akıl ve mantık devrededir; dirayete yani anlama yeteneğine dayalı olarak yorumlar yapılır.

Geleneğin izleğinde yasa/norm ve fetva odaklı (fıkıh, kelam) tefsir okumaları olduğu gibi Hz. Mevlana, İbn Arabi vb. isimlerin baş vurduğu “bilgelik” temalı tefsirler de vardır. Keza tefsir için “Kur’an lafzı ile kastedilenin ne olduğunu kesin olarak bildirmek ve Allah üzerine, lafızdan kastettiği anlamın o olduğu hususunda şahitlikte bulunmaktır. Bu manayı kesinlikle bildiren bir delil ortaya konursa bu sahih bir tefsirdir, aksi takdirde yapılan iş re’y ile (şahsi görüş/kanaat) tefsir olur ki bu yasaklanmıştır” diyen İslam bilginleri olduğu gibi; ayetlerin muhtemel manalarından hareket ederek çıkarsamalarda ve...