Tebliğ ve Değişimde Tedrîc Yöntemi

‘Öncelikler ve dengeler fıkhı’ bağlamında dikkate alması gereken hassas ölçüleri göz ardı eden kimi Müslümanın önemli ile önemsizin, öncelikli olanla olmayanın, farz ile nafilenin vb. yerini değiştirebildiğini belirtmiştik. Şimdi ise İslâm’da “tedrîc” yöntemini görmeliyiz. TDV İslam Ansiklopedisi’nden özetleyelim: Tedrîc; teşrî‘ yöntemi olarak hükümlerin ilâhî irade tarafından bir defada ve bütün olarak değil tebliğ (ve değişim) süreci boyunca beşerî ve sosyal olgular dikkate alınıp peyderpey konulmasını ifade eder.

Kitap ve Sünnet’te hükümler konulurken dört çeşit tedrîc yönteminin uygulandığı görülür:

Birincisi önce hükümlerin genel ve soyut (küllî) ilkeler halinde bildirilmesi, ayrıntılı ve somut (cüz’î) düzenlemelerin sonradan yapılmasıdır. Mekke döneminde gelen amelî hükümler umumiyetle genel ve soyut niteliklidir. Bu hükümlerin somut davranışlara uygulanabilir düzeyde ayrıntılı hale getirilmesi Medine devrinde gerçekleşmiştir....