12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında DİSK’in yanı sıra, Türk-İş’e bağlı bazı sendikalar ile bazı bağımsız sendikalar da darbecilerin hedefi oldu. Türkiye sendikacılık tarihinin eksik sayfalarından biri, darbe sonrasında bu sendikaların yaşadıkları sıkıntılardır.
YOL-İŞ FEDERASYONU ÜYESİ SENDİKALAR
Türk-İş üyesi Yol-İş Federasyonu’na bağlı İstanbul Yol-İş
Sendikası 25 Ağustos 1981 tarihinde İstanbul Sıkıyönetim
Komutanlığı tarafından faaliyetten alıkondu. Yürütme kurulu üyeleri
gözaltına alındı ve 38 gün gözaltında kaldı. Sendika 1985 yılına
kadar kayyım eliyle yönetildi.
Yol-İş Federasyonu’na üye İzmir Yol-İş Sendikası Ege Ordu ve İzmir
Sıkıyönetim Komutanlığı’nın emri ile 11 Haziran 1981 günü
faaliyetten alıkondu. 17 Eylül günü, en kısa zamanda genel kurulunu
yapma koşuluyla, yeniden faaliyete geçmesine izin
verildi.
Yol-İş Federasyonu’na bağlı Diyarbakır Yol-İş Sendikası 12 Eylül
1980 günü Diyarbakır Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından mühürlendi.
Sendika başkanı ve genel sekreteri eylül ayının sonlarında önce
gözaltına alındı, daha sonra tutuklandı. Sendika yöneticilerine çok
kötü biçimde işkence yapıldı. Yöneticiler 24 Mart 1981 tarihinde
beraat ettiler. Sendika ise 20 Temmuz 1981 tarihinde
açılabildi.
Sıkıyönetim mahkemelerince kapatılan ilk önemli sendika, tüzüğünde
yer alan “işçi sınıfı bilimine dayalı genel eğitimi
yaygınlaştırmayı, (...) sömürü ve soygunun ortadan kalkması için
çalışmayı ve emekçi halkımızın ülkenin yönetimini ele almasını
sağlamayı temel amaç edinir,” hükmü nedeniyle, Ankara Yol-İş’ti.
Ankara Yol-İş hakkında, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 3 Numaralı
Askeri Mahkemesi tarafından 20 Mayıs 1981 günü kapatılma kararı
verildi. Ancak Askeri Yargıtay bu kararı 20 Ekim 1981 tarihinde
bozdu ve görevsizlik kararı verdi. Dava beraatle sonuçlandı.
PETROL-İŞ’İN YAŞADIĞI BASKILAR
Türk-İş’e bağlı Petrol-İş Sendikası Genel Merkezi 1980 yılı Ekim
ayı içinde askerler ve polis tarafından arandı, pek çok yayına ve
belgeye el kondu, sendika mühürlendi; sendika genel başkanı Cevdet
Selvi bir süre gözaltına alındı. (Cumhuriyet, 28.10.1980,
29.10.1980) Petrol-İş ancak 12 Ocak 1981 tarihinde yeniden
faaliyete geçebildi. Türk-İş Denetleme Kurulu, Petrol-İş’in 1 Eylül
1978-12 Eylül 1980 dönemi belgelerini bir ay süreyle inceledi. Aynı
dönemde Petrol-İş’in Gemlik, İzmir, Yarımca, İstanbul ve
İstanbul/Anadolu şubelerinin çalışmaları sıkıyönetim
komutanlıklarınca durduruldu. Gemlik şubesi dışındaki şubeler bir
süre sonra açıldı. Gemlik şubesi ancak 1983 yılından sonra
faaliyete geçebildi. Bazı şubelerin ise faaliyeti fiilen
engellendi. Sendika genel merkezi güvenlik güçlerince 1982 yılı
Kasım ayında bir kez daha arandı. Petrol-İş’in bazı şube başkanları
tutuklandı ve bunların bir bölümü 4 yıla yakın bir süre tutuklu
kaldı. Çok sayıda üye işten atıldı. Petrol-İş’in 1989 yılında
yaptığı tespite göre, 28 işyerinden 174 üye tutuklandı ve işe geri
dönemedi.
Türk-İş’e bağlı Deri-İş Sendikası da sorunlar yaşadı. Sıkıyönetim
yetkilileri 12 Eylül sonrasında Deri-İş’i de mühürledi. Sendika 13
gün kapalı kaldı; sonra yeniden açıldı.
1982 yılı Kasım ayındaki Anayasa referandumundan önce Petrol-İş’in
sürdürdüğü çalışmalar nedeniyle, 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanununu
ihlal ettikleri iddiasıyla, Petrol-İş Merkez Yönetim Kurulu üyeleri
aleyhine dava açıldı. Bu dava 1983 yılı Mayıs ayında beraatle
sonuçlandı.