İmam Rabbânî, Babürlü devletinde eklektik bir din oluşturma çalışmalarının hız kazandığı ve Şia etkili Bahaîliğin bu fırsattan istifadeyle elinin yer tutmaya başladığı bir dönemde yaşamıştır.
Biz hâlen “Yeni tasavvuf neyi yenileyebilir?” sorusunun cevabını bulmayı öncelediğimiz için, okurlarımızı onun doğumuna, yetişmesine, mücadelesine ve içinde yer aldığı tarihi şartlara dair bilgiler için, merhum Selçuk Eraydın’ın Tasavvuf ve Tarikatlar, Necdet Tosun’un İmam Rabbânî Ahmed Sirhindî Hayatı Eserleri Tasavvufi Görüşleri adlı kitabına yönlendirmekle yetinerek, yine sorumuza mahsus bir cevabın izinde olalım.
İmam Rabbânî, ilgili kayıtlarda Müceddid-i Elf-i Sânî (hicri ikinci bin yılın yenileyicisi) olarak nitelenir.
Bu nitelemenin dayanağı ise, “Şüphesiz ki Allah her yüzyılın başında bu ümmete dini işlerini yenileyecek bir müceddid gönderecektir” mealindeki Hadis’tir. İmam’dan önce kimlerin müceddid olduğunu, onun müceddid olup olmadığını konuşmak ve tartışmak önceliğimiz değildir. Bizim önceliğimiz İmam’ın Sünnet’e uygun yaşayışın ihyası konusunda gösterdiği çabanın anlaşılmasına küçük katkıda bulunmaktır.
Burada yenile(n)me, tecdid kelimelerini (anlamlarındaki nüanslara rağmen) “ihya” kelimesi kapsamında kullandığımızı peşinen belirtelim ki, onları bilahare kullanıştaki maksadımız ayrıca bir sorgulamayı gerektirmesin.
İhya, hyy (canlılık) kökünden gelen bir kelime olarak ikili bir anlama sahiptir: 1-Diriltme, canlandırma, 2-Yeniden canlılık kazandırma, meydana çıkarmadır (Misalli Sözlük). Tasavvufi ıstılah olarak anlamı ise, “Gönülleri diriltme”dir (Süleyman Uludağ Sözlüğü).