15 Temmuz’daki başarısız darbe girişiminden sonra idam konusu
Türkiye’nin gündemine oturdu. Başta
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak
üzere Adalet ve Kalkınma Partisi sözcüleri ve Milliyetçi Hareket
Partisi lideri Devlet Bahçeli idam
cezasının yeniden uygulanmasından yana tavır aldılar. İdam cezası
ülkemizde 1984 yılından bu yana fiilen, 2004 yılından beri ise
hukuken uygulanmıyor.
İdamın geri getirilmesi evrensel insan hakları açısından olduğu
kadar Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğini rafa kaldıracak olması
nedeniyle de önemlidir.
Uluslararası Af Örgütü verileri 2015 yılında dünyada uygulanmış
ölüm cezası sayısının toplam 1634 olduğunu gösteriyor. Bu
infazların yüzde 89’u İran (977), Pakistan (326) ve Suudi
Arabistan’da (158) gerçekleşmiş.
Tüm dünya cezaevlerinde haklarında idam cezası verilmiş, fakat
infazları bekletilen 20 bin 292 mahkûm bulunuyor.
İdam cezası Çin’de “devlet sırrı” olduğu, Suriye’de ise resmi kayıt
temini mümkün olmadığı için bu ülkelerdeki sayılar bilinmiyor.
***
Dünyada idam cezasının uygulandığı 58 ülke bulunmaktadır. 98
ülke ölüm cezasını hukuken/tamamen, 7 ülke savaş suçları ve
olağandışı durumlar hariç, 35’i de fiilen kaldırmıştır.
Ölüm cezalarının yüzde 90’ının Asya kıtasında uygulandığını bir not
olarak düşelim.
Birleşmiş Milletler, 2007, 2008 ve 2010 yıllarında ölüm cezalarını
uygulamama çağrısı yapan kararlar almıştır. Avrupa Birliği’nde,
Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi’nin 2. maddesine göre ölüm
cezası yasaktır. Bunun yanı sıra Türkiye ve Rusya’nın da üye
oldukları Avrupa Konseyi de ölüm cezasını yasaklamıştır. Avrupa
anakarasında yalnızca Kazakistan ve Belarus’ta idam cezası
uygulanmaktadır.
Türkiye’nin idam cezasına geri dönüşü Avrupa Birliği gibi Avrupa
Konseyi’ne de veda anlamına gelecektir..
Gelişmiş ülkeler içinde sadece Amerika Birleşik Devletleri ve
Japonya’da idam cezası yürürlüktedir. Kazakistan ve Belarus dışında
Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinde ölüm cezası kaldırılmıştır. Bu
ülkeler dışında yalnızca gelişmemiş ve demokratik olmayan ülkelerde
ise ölüm cezası yaygındır.