Türkiye 

Ortadoğu’da yüzyıllarca devam eden Osmanlı hâkimiyeti, şu anda anlaşılmakta zorluk çekilen bir düzeni işler kılmıştı bölgede. Mevcut sınırlar yoktu; merkezle ilişkilerinin tabiatı değişen çeperler vardı. Osmanlı devlet yapısı ve bürokrasisi Ortadoğu’nun elle tutulur tüm çeper merkezlerinde varlığını hissettirirdi. Aradan geçen 100 yıllık süreye rağmen hâlâ modern Ortadoğu devletlerinde Osmanlı bürokrasisinin ve devlet yapısının izlerini sürebilirsiniz. Aradan geçen manda, sömürge ve dolaylı idare dönemlerine rağmen Osmanlı’nın izlerinin sürülebilmesi, devletin tüm kurumlarıyla güçlü ve kapsayıcı yapısıyla doğrudan alakalıdır. 

Birinci Dünya Savaşı’ndan bugüne kadar Ortadoğu’da taşların yerine oturduğu söylenemez. Kolonizasyon, işgal, demografik mühendislikler, iç savaşlar, bölgesel savaşlar yaşayan Ortadoğu’nun en fazla duçar olduğu sorunlardan birisi, devletleşme sürecinin henüz tam anlamıyla hitamına ermemesidir. Devletleşmeden kasıt sınır, bayrak, milli marş değildir. B