Yılbaşı bir ‘insani-evrensel’dir

Bilinen en eski yılbaşı törenleri milattan önce 2’nci bin yılda Babil’de ortaya çıkar. Bu, Mart ayının sonlarında kutlanan ve 11 gün süren bahar bayramıdır ve yeni yılla aynı gün başlar....

Bilinen en eski yılbaşı törenleri milattan önce 2’nci bin yılda Babil’de ortaya çıkar. Bu, Mart ayının sonlarında kutlanan ve 11 gün süren bahar bayramıdır ve yeni yılla aynı gün başlar. Belli ki bunun yolu bugün Nevruz’a kadar çıkmaktadır.

Roma’da da yılbaşı olarak ilkin baharın başlangıcı kabul edilen 25 Mart benimsenmiştir. Sonra milattan önce 153’te Roma senatosu yılbaşını 1 Ocak’a taşıdı. Görüldüğü gibi ortada henüz “İsa-Mesih” yoktur ve 1 Ocak, pagan Roma’da yılbaşı olarak karşımızdadır.

Hristiyanlık Roma’da hâkim olunca 1 Ocak’a “sulanmış” ve Katolisizm onu İsa’nın sünnet gününe dönüştürmüştür. Bizim din antropolojisinde “senkretizm” dediğimiz eylemdir bu: Bir yerde yürürlükteki inanç, âdet, gelenek ya da anlayışı alırsınız, onu kendi hâkim kılmak istediğinizle bağdaştırarak (“senkretize” ederek) içselleştirmiş olursunuz. Tıpkı bu topraklarda Hrıstiyan Aya Yorgi kültünün, “Hızır-İlyas”la; Aziz Charalambos’un da Hacı Bektaş’la bağdaştırılması gibi…

Böyle bir diğer “bağdaştırma” da İsa’nın doğum günü diye kutlanan Noel’dir. O da pagan Roma’da tarım tanrısı Saturnus ve bir dönem Roma’yı neredeyse ele geçirecek noktaya gelmiş Doğu kökenli Mitraizm inancının tanrısı Mitra’nın doğum günü kutlamalarını Hristiyanlığa “özümseme” yolunda senkretik bir taktiğin sonucudur; Mitra’nın değil Mesih’in doğum günü olarak takdim ve takdis edilmiştir.

Buna benzer şekilde Müslümanlar da (sık sık değindiğimiz üzere) etkileşime girdikleri Hristiyanlığın “İsa Aleyhisselam”a yönelik bu “tazim” (yüceltme) gününden etkilenmiş ve “Muhammed Aleyhisselam” için Mevlid’i icat etmişlerdir.

Noel ile Yılbaşı hiçbir zaman ayniyet kazanmamıştır. Hristiyan Ortaçağ Avrupa’sı bu bakımdan gayet heterojen bir tablo sergiler. Yılbaşı İngiltere’de 25 Mart’ta, Fransa’da 22 Mart-25 Nisan arasına rastlayan Paskalya’da, İtalya’da 15 Aralık’ta, İber Yarımadası’nda 1 Ocak’ta kutlanırdı.

YAZININ DEVAMI
ÇOK OKUNAN YAZARLAR
YAZARIN DİĞER YAZILARI
Kalacak bir türkü söyler gideriz 10 Eylül 2018 | 3.889 Okunma Kovboylar yetmez, kotu da yasaklayın! 05 Eylül 2018 | 3.532 Okunma Betona tapanların mabedi yapıldı 03 Eylül 2018 | 3.671 Okunma Bir insanlık ibadeti: Cumartesi Anneleri 20 Ağustos 2018 | 153 Okunma ‘Eşkıya’nın namusu Deniz’den soruldu! 15 Ağustos 2018 | 2.553 Okunma
TÜM YAZILARI
Yorumlar