Osmanlı’da okuryazarlık ve harf devrimi
Siyaset için Osmanlı’yı veya Atatürk’ü yüceltmek veya kötülemek amacıyla yapılan ideolojik değerlendirmeler bizi tarihin karmaşık gerçekliğinden koparıyor, zihnimizde ak-kara şablonları oluşturuyor.
Böyle bir zihinle günümüzün karmaşık sorunlarına da “biz” ve “onlar” kutuplarından bakıyoruz, heyecanlı partizanlar oluyoruz. Fakat çok ihtiyacımız olan rasyonel ve analitik düşünme, müzakerelerle karar verme gibi melekelerimiz yeterince gelişmiyor.
YÜZDE 10 CİVARI
Osmanlı’da okur yazarlığın çok düşük olduğu konusunda yaygın bir kanaat vardı. 10 Kasım konuşmasında Cumhurbaşkanı Erdoğan, tarihçi Kemal Karpat’a referans yaparak “geçen asrın başında Osmanlı’da okuma yazma oranının nüfusun yarısından fazla olduğunu” söyledi. Savaşların ardından harf devrimi ile okuryazarlık “sıfırlanmışı”tı.
Merhum hocamız Karpat’ın Tarih Vakfı Yurt Yayınları’ndan çıkan “Osmanlı Nüfusu” adlı kitabına tekrar baktım. Okuma yazma bilmeyenlerin oranının ortalama yüzde 46 olduğunu gösteren bir tablo var. Demek ki, 10 yaşın üstündeki nüfusun yüzde 54’ü okuryazarmış. (s. 254)
