Yüzyıllık umut
Sözcü Gazetesi Yazarı Soner Yalçın'ın bugünkü (29.12.2022)''Yüzyıllık umut'' başlıklı yazısı.
Michel Lucius (1876-1961)…
Lüksemburglu jeoloji doktoruydu.
Türkiye Cumhuriyeti enerjide dışa bağımlılığa son vermek için petrol arama çalışmalarına başladı. Michel Lucius 1925 yılında ülkemize davet edildi.
Petrol arama faaliyetlerinin kanun ile düzenlenmesini sağlamak amacıyla 1926 yılında 792 sayılı Petrol Kanunu çıkarıldı. Ve:
Michel Lucius tarafından hükümet adına jeolojik etüt çalışmaları başladı.
Bitmedi:
Rockefeller'ın sahibi olduğu Standart Oil Company adına Jeolog Shirley L. Mason, Fransız sermayedar Emil Mayen, O'Brien ve Compagnie Françaisedes Petroles gibi yabancı şirketler de araştırmalara başladı.
İktisat Vekili Şakir Kesebir açıklama yaptı:
-Petrol aramalarında Türk uzman sayısının artışına gidilmediği takdirde sonuç alınamayacaktır…
ABD'de petrol mühendisi olarak çalışan Cevat Eyüp Taşman Türkiye'ye davet edildi.
Uzmanlar raporlarında; aramaların riskli, fazla teknik eleman ve cihaz ihtiyacı gerektirdiği, ayrıca yabancı büyük sermayeye gereksinim duyulduğunu yazdı.
Cumhuriyet direndi. 1933 yılı devlet bütçesinden 300 bin TL aktardı. Sonra 200 bin TL ek bütçe daha verdi. ABD'den 44 bin TL'ye sondaj makinesi alındı. Vs.
Ancak… Sidney Paige gibi yabancılar, ekonomik değere sahip petrol yatakları olmadığı iddia ederek çalışmaların durdurulmasını isterken, Cevat Eyüp Taşman gibi Türkler araştırmaların devam etmesini istedi.
Cumhuriyet geri adım atmadı; arama çalışmalarının daha kurumsal yapılması ve denetlenmesini sağlamak amacıyla 1935'te Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurdu.
İlk kuyular açıldı: Trakya Mürefte, Mardin, Van, Adana, İskenderun…
Hemen hepsinde bulunan doğalgaz ve petrol çok azdı. Kuyular kapatıldı.
MTA, 29 kuyu açtı ama pek sonuç elde edemedi.
Tek başarı 1940 yılında geldi; Raman'da petrol bulundu. Bulunan petrolün arıtılması amacıyla 1942 yılında Batman Rafinerisi kuruldu…
Raman, Türkiye'nin umudu oldu…
Demokrat Parti, 1954 yılında 6326 sayılı kanunla Petrol Kanunu çıkardı. (Ki İsrail Petrol Kanunu'nu hazırlayan ABD'li Max Ball, Türkiye'ye davet edilerek Petrol Kanunu'nun hazırlanması için görevlendirildi.) Kanunda öyle maddeler vardı ki, değiştirilmesi ancak imtiyazı alan şirketlerin isteğiyle olması şarttı! Bu yeni kapitülasyon anlaşmasıydı!
Mobil, BP, Shell gibi uluslararası şirketler ülkeye geldi.
Başta CHP olmak üzere muhalefet stratejik önemi yüksek petrol konusunu hep gündemde tuttu. “Milli petrol” talebi öğrenci hareketlerinin de gündeminde oldu. Yabancıların, petrol bağımlılığı için çalışmaları sabote ettiğini söylediler.
