24 Haziran soruları (1) İttifak oylarının hesaplanması karmaşık gözüküyor

24 Haziran’daki parlamento seçiminde ilk kez işleyecek olan ittifak sisteminde kazanan milletvekillerinin sayısı nasıl hesaplanacak? Mevcut D’Hondt sisteminin ittifaklara göre yeniden düzenlenmesi, hesaplamada hangi yöntem değişikliklerini getirecek? Aynı ittifak içinde yer alan partiler milletvekili paylaşımını kendi aralarında nasıl yapacak?

Sistemin işleyişini tümüyle varsayıma dayanan bir senaryo üzerinden anlatmayı deneyelim. (A) diye adlandıracağımız ve TBMM’ye toplam 12 milletvekili gönderdiğini varsaydığımız bir il seçim çevresi kurgulayalım.

Dünkü birinci yazımızda anlattığımız üzere, sandıkta partilerin yanı sıra doğrudan ittifaklar için de mühür basılmıştır. Bu şekilde ‘Cumhur’ ve ‘Millet’ ittifakları için kullanılan oyların toplamları, tasnif aşamasında partilerin ve bağımsız adayların yanında her biri için açılan ayrı sütunlarda gösterilmiştir.

İlçe seçim kurulları, sandık tutanaklarını birleştirirken; A) siyasi partiler ile B) bağımsız adayların her birinin aldıkları oy sayısını ve C) ittifakların ortak oy sayısı ile D) ortak oylardan gelen payı tespit ederek tutanağa geçiriyor.

KİLİT KAVRAM: İTTİFAK PAYI

Burada karşımızda beliren ilk mesele, salt ittifaklar için kullanılmış ve ayrı bir haneye yazılmış olan oyların milletvekili dağılımında nasıl bir işleme tabi tutulacağıdır. Bu işlem, geçen mart ayında 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanunu’nun 29’uncu maddesinde yapılan değişiklikte düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, her partinin oyu A) Kendi oyu ile B) İttifakın ortak oyundan kendisine gelecek paydan oluşuyor.

Yasaya göre, bu payı hesaplayabilmek için şöyle bir yöntem kullanıyoruz: A) İttifaktaki partinin tek başına aldığı oyu ittifak partilerinin toplam oyuna bölüyoruz B) Elde ettiğimiz katsayıyı ittifakın ortak oyu ile çarpıyoruz. Çıkan miktar bize partinin payını veriyor.