Muz hakkında bilmek istediğiniz ve sormaya çekindiğiniz her şey

Eğer kafanızı toprağa gömmediyseniz o meşhur muzu duymuşsunuzdur. Duymayanlar için hatırlatayım: Maurizio Cattelan'ın dünyanın en gösterişli sanat fuarı Art Basel Miami'de sergilediği "Comedian" isimli eseri önce 120, sonra da 150 bin dolara satıldı. "Comedian" duvara 'duct tape' denen epey kuvvetli, gri renkli bir bantla yapıştırılmış sarı bir muzdan oluşan bir sanat eseri. Muz heykel falan değil, düpedüz gerçek muz ve sergilendiği andan itibaren üzerinde kahverengi benekleri oluşmaya başlıyor, sanatçı da eseri alana bir hafta ya da 10 günde bir muzu değiştirmesini öğütlüyor.Instagram çağında muz o kadar fırtına kopardı ki sonunda duvardan indirilmek zorunda kaldı. Art Basel yöneticileri aşırı ilginin etraftaki sanat eserlerine zarar vereceğinden endişeliydi. En son bir performans sanatçısı kendisini "aç sanatçı" diye tarif ederek muzu yedi. DAHA ÖNCE ÇOK BENZERİ VAR "Comedian" taze bir meyvenin ya da absürt bir objenin sanat olarak sergilenmesinin ilk örneği değil. Yoko Ono'nun çürümeye bıraktığı yeşil elması John Lennon'ın tanışmasına vesile olmuştu; sergiyi ziyaret eden genç Beatle elmadan bir ısırık alıp sanatçıyı çıldırtınca. Marcel Duchamp'ın meşhur pisuarı sanatçı ne isterse onun sanat eseri olarak algılanacağını kanıtlayan ilk bilinen örnekti. Bizde Dadaist geleneği sürdüren Bedri Baykam boş çerçeveler sergilemiş ve bunları epey yüksek fiyattan Türk sermayesinin önde gelenlerine satmıştı. Muz dendiğinde de akla Andy Warhol'un meşhur çizimi geliyor, hani Velvet Underground albüm kapağını da süsleyen. Cattelan'dan önce de kim oldukları bilinmeyen feminist sanatçı topluluğu Guerilla Girls Broadband muzu onlarca yıldır bir sembol olarak kullanıyorlar. Şimdi Cattelan'a inat gri bantla yapıştırılmış yeşil muzu bir dolar fazlaya, 120.001 dolara satıyorlar. Altında da bir mesaj var: "Erkeklerin hep muz şakasını kendileri icat etti sanmaları ne komik."Sosyal medya kullanıcıları kendi muz enstalasyonlarını yaparken şirketler de bu çılgınlıktan nasibini alıyor. Hızlı yemek zinciri Popeyes hemen meşhur tavuk sandviçini duvara bantladı, benzer şekilde Fransa'da Burger King de bu vesileyle kendi reklamını yaptı. Tekzen Türkiye ise modern sanat için gerekli olan ihtiyaçlardan biri olarak gri bandı 8.50 TL'ye sattıklarını Instagram'dan (başka neresi olabilir ki) duyurdu. New York metrosunda duvara bantlı muz görmek mümkün.Muzun böyle büyük bir şakaya dönüşmesi bu kadar saçma bir eser olmasına rağmen yüz binlerce dolara satılmasının yarattığı şoktan. Cattelan'ın galerisi objenin değil, fikrin para ettiğini söylüyor. Yine Bedri Baykam'dan alıntı yapacak olursam "This has been done before," ve bu muz fikri de orijinal değil. Sanatçının eserinin değil fikrinin para etmesinin binlerce örneği var muzdan önce. Robert Rauschenberg'in beyaz tuvallerden oluşan tablolarına zamanında Guggenheim'ı ziyaret eden Hıncal Uluç epey tepki göstermişti mesela. Cattelan'ın muzu "Benim çocuğum bile bunun aynısını yapar"dan öte, bir meta şaka bile olarak adlandırılamayacak kadar anlamsız bir çaresizlik aslında.