Muallim Nâci’den kitaplar kitabı

Ömrünü eğitim ile kitaplara adadığını, mesleğinden yakıştırılan lakap ve bir hikaye kitabından benimsediği müstear adla gösteren -nadir değil- nadide bir isimdir Muallim Nâci.

Yaşadığı zamanda, kendilerini Batı edebiyatını taklide memur sayan sözüm ona ilericiler tarafından, geçmişteki edebi birikime sahip çıkarak yeniyi üretmede ısrar etmesi nedeniyle gerici olarak yaftalanmasına rağmen Muallim Nâci, onların tümünü geride bırakacak şekilde nesirde, şiirde, lügatte, derlemede, eleştiride ve çeviride birçok esere imza atmıştır.

Aynı ilericilik düzenbazlığıyla CHP yönetimleri sırasında da özellikle yeni nesillere unutturulmaya çalışılan Muallim Nâci, büyük yazarların helkesinden süt içip, münevverliği hak ettiğini de yine kendi yazı gayretiyle, eser verme cehdiyle ispat ettiğinden bilginin, eğitimin ve edebiyatın kıymetini bilenlerce hiç unutulmadı.

Bir aslan nasıl ki yediklerinin toplamıysa, bir münevver de okuduğu ve okuttuğu kitapların toplamıdır. Muallim Naci’nin şahsında bunun en güzel örneği ise, Mehmet Atalay ve Mehmet Yavuz hocalar tarafından hazırlanıp, 2014 yılında Büyüyenay Yayınları arasından Kültürler Kavşağında Edebiyat ve Hikmet – Arap, Fars ve Batı Edebiyatından Tercümeler adıyla tek ciltte yayınlanan, altı kitaplık seçme çevirileridir.

Muallim Naci, Farsça şuarâ tezkirelerinden seçtiği 23 hurde ile Arapça’dan seçtiği 8 hurdeyi, Hurdefürûş; İran şairi Sâib-i Tebrîzî’nin divanından seçtiği şiirleri ve kendisinin şair üzerine bir değerlendirmeyi, Sâib’de Söz; Farsça şiirlerde yer alan atasözlerinden seçmeleri, Sânihatü’l-Acem; Doğu ve Batı edebiyatlarından seçmeleri, Mütercem; Ubeyd-i Zâkânî’nin Risâle-i Dilgüşâ adlı eserinden kısmi çeviriyi, Ubeydiyye ve Fars şairlerinden örnek bir antolojiyi de Numûne-i Sühan adıyla, 1880’li yıllarda yayınlamıştır. Aslında Muallim Naci’nin bu mahiyette Sânihatü’l-Arab, Hikemü’r-Rifâî, İnşâ ve İnşâd vb. başka çevirileri de vardır ama söz konusu kitapları zikrettiğimiz yeni adla yayına hazırlayan hocalarımız isimlerini verdiğimiz altı kitabı birleştirmeyi takdir etmişler.

Arapça, Farsça beyit ve atasözlerinin orijinal yazımlarıyla birlikte 512 sayfa tutan altı kitabın her birinden örnekler vermem mümkün değil.