Merkez ile çevre

https://w.soundcloud.com/player/?url=https%3A//api.soundcloud.com/trac

Merkezin çevreyi belirlediği söylenir. Eh, doğrudur biraz. Buna karşılık çevre de merkezi besler. Mesela Nâbî’nin Urfa’dan, Nef’î’nin Erzurum’dan İstanbul’a gelmesi böyle bir karşılıklı ilişkidir. İkisi de geldiklerinde yetişkin idiler.

Ancak şurası kesindir ki eski dünyada (yani modern öncesi) “standartlar” merkezde oluşur ve oradan çevreye yayılır. Yayılır da çevreyi istila mı eder, çevreye baskı mı yapar, çevreyi tektipleştirir mi?

Hayır.

Evlerin cepheleri, pencere biçim ve oranları, kapılar-çatılar ve bunlar arasındaki ilişkilerin estetik formülleri merkezde oluşur. Oluşur ama bu oluşuma çevreden gelenlerin katkısı mutlaka olur. Karadenizliler

ahşabın işlenmesine, Mardinliler taşın işlenmesine, gümüşün işlenmesine katkıda...