Geçmişi doğru okuyup yolumuza ışık yapmak

Değerli yazar Tarık Çelenk ile yaptığımız bir mülakat, 11 Ekim 2024 tarihli Perspektif.online’da “İslam Teolojisinde Ahlak ve Vicdan” başlığıyla yayımlandı. O mülakattaki bir soruya verdiğim cevabı –geçen haftaki yazıma yapılan bazı eleştirel yorumlarla da ilişkilendirerek- bu yazımda biraz daha açmamın uygun olacağını düşündüm. Soru şöyleydi:

İslam kaynaklarında özellikle bugün için ‘öteki’ ile eşit ilişki kurulabilmesine ilişkin yorumlar var mıdır?

Öncelikle belirtmem gerekir ki, modern öncesi birçok toplum gibi Müslüman toplumlar için de ‘öteki’nden maksat din bakımından öteki olanlar, yani Müslüman olmayanlardı. Zira –ırkı, milleti, ülkesi ayrı da olsa- Müslüman olan herkes din bakımından diğer Müslümanlara göre ‘öteki’ değil, ‘kardeş’tir: “Müminler birbirlerinin sadece kardeşleridir” (Hucurât 49/10). Buna göre Hz. Peygamber’in sağlığında, ilgili ayetler ışığında ‘öteki’ ile yani Müslüman olmayan kişiler ve topluluklarla kurduğu ilişkiye esas olan ilke ‘eşitlik’ değil ‘adalet’tir. Bununla ilgili bir ayet şöyledir:

“Allah, din konusunda...