Yüz yıllık borç: Düyûn-u Umumiye

GÜNÜN TARİHİ: 20 Aralık 1881

Düyûn-u Umumiye: Sadece Osmanlı tarihinin değil, muhtemelen dünya ve insanlık tarihinin en uzun süreli “Dış borç yapılandırması”nın kısa adı...

Yani, 1850’lerden başlayıp, ancak 1950’lerde kapanan bu vatan ahâlisinin en ağır dış borç yükü.

Bu konunun “günün tarihi” olarak kayda geçmesinin sebebi ise, Düyûn-u Umumiye için devletler arası bir “resmî teşkilâtlanma”ya gidilmesinin 20 Aralık 1881’de gerçekleştirilmiş olmasıdır. Yakın tarih ile ilgili bütün lise ve üniversite ders kitaplarında yer alan bir konu olması itibariyle, Düyûn-u Umumiye, hemen herkesin az-çok bilmesi ve kendince bazı dersler çıkarması gereken bir konudur, aynı zamanda.

Madem öyle, o halde biz de konunun ders ve ibret alınması geren yönlerine dikkat çekerek, özet halinde de olsa o yüz yıllık tarihî sürecine temas etmeye çalışalım.

İngiliz’in çökertme siyaseti

Dünyanın en büyük sömürgeci devleti İngiltere (Büyük Britanya) olduğu gibi, kendine rakip olarak gördüğü ülkeleri çökerten, toplulukları perişan eden, elinden gelirse bütünüyle batıran siyasetlerin başını da, ne yazık ki aynı sömürgeci devlet çekiyor. Dolayısıyla, Osmanlı ve diğer Müslüman ülke veya topluluklara en ağır darbeleri vuran, onların başına içte-dışta türlü dertler ve kargaşalıklar çıkartan siyasetin patenti de yine onlara aittir. İşte, aynı “İngiliz siyaseti”nin Osmanlı’ya revâ gördüğü o meşhûr Düyûn-u Umumiye’nin iktisadî kâbusa dönüşen yüz yıllık serencâmı.

* * *

Evet, Osmanlı Devletinin ve ardından Türkiye Cumhuriyetinin tam tamına bir asır, yani 100 yıl müddetle (1854-1954) ödediği "Dış Borçlar", 20 Aralık 1881'te kurulan "Düyûn-u Umumiye İdaresi" ismi ile yeni bir teşkilâtlanmaya dönüştürüldü.

"Düyûn-u Umumiye" ismi, 1881-1928 yılları arasında kullanıldı. Ancak, devletin "genel borçlar"ı başka isimler altında olmak üzere, 1854'teki Kırım Harbi zamanında başlayıp tâ Demokrat Parti iktidarı dönemine denk gelen 1954 tarihine kadar ödenmeye devam etti.