Trump hadisesinden bize düşen pay

ABD’de popülist siyasetçi Trump’ın başkanlık seçimini kazanmış olması elbette herkesi ilgilendiren bir gelişme; çünkü bütün dünyayı şu veya bu ölçüde etkileyecek Amerikan halkının yaptığı bu tercih. Ama bu durum daha çok Amerika’nın dünya üzerinde oynadığı rolle ilgili. Yani mesela bu ülkenin dış politikasında müdahaleci yaklaşımın başka ülkeler üzerindeki muhtemel etkileriyle izolasyonist bir politikanın etkileri aynı olmayacağından Beyaz Saray’da kimin oturacağı önem taşıyor. Özellikle kriz bölgelerinde ABD’nin tutumu belli ölçülere kadar bir belirleyiciliğe sahip. Aynı şey Washington’ın alacağı ekonomik kararların ve uygulamaların uyandıracağı etkiler için de geçerli. Bunlar konunun malum kısmı…

Ne var ki Trump olayında yine Amerikalıların dışında başkalarını da ilgilendiren bir boyut daha var. Liberal demokrasi diye adlandırılan sistemin kaptan gemisi durumundaki ABD’de “sistemin dışından” bir aktörün işbaşına gelmesi sisteme yönelik toplumsal bir itirazın, dolayısıyla sistemin işleyişiyle ilgili bir problemin mevcudiyetinin habercisi.

***

Hangi problemden söz ediyoruz peki? Günümüzün önde gelen bilgin ve düşünürlerinden Daron Acemoğlu seçimden bir gün önce Foreign Policy’de çıkan yazısında bu sorunun cevabını vermişti. Geçenlerde Taha Akyol’un da köşe yazısında dikkat çektiği bu makale esas itibarıyla “Milletlerin Düşüşü” müellifinin özgün görüşlerini bilenler için yeni bir şey söylememekle birlikte, “kapsayıcı-dışlayıcı kurumlar teorisi”ni ABD’de bugün yaşanan siyasi krizi açıklama yolu olarak kullanması bakımından önemli.

Geçtiğimiz yıllarda Cumhurbaşkanlığı Büyük Ödülü’ne de layık görülmüş olan dünyaca ünlü ekonomi bilginimiz Daron Acemoğlu İngiliz meslektaşı James Robinson ile birlikte kaleme aldığı “Why Nations Fail” (Niçin [Bazı] Milletler Başaramaz) kitabında toplumların ekonomik refahının ve öteki toplumlar üzerindeki siyasi üstünlüklerinin kültürle veya coğrafyayla ilgisi olmadığını söyler. (Eser dilimize “Ulusların Düşüşü” adıyla çevrildi.)Milletlerin, yani devletlerin bu manada başarılı olup olmamasını toplumların