Müjde: Negatif faiz artık sorun olmayacak

Yok; enflasyondan arındırılmış (reel) negatif faiz değil konum. Tamamen bildiğiniz enflasyondan arındırılmamış faiz ve bu faizin ne ölçüde sıfırın altına düşürülebilirliği ile ilgiliyim.

Tüm dünyada, özellikle de gelişmiş ülkelerde merkez bankacıları bir süredir elektronik para üzerinde kafa yoruyorlar. Tedavülde olan özel elektronik paradan söz etmiyorum. Tüm türlerini alt alta toplasanız para arzı okyanusunda bir damla kadar. Merkez bankalarının tümüyle elektronik paraya geçme konusu tartışılan. Özellikle de İngiltere Merkez Bankası "Paranın Geleceği" başlığı altında ciddi araştırmalar yapıyor. Tunus ve Senegal elektronik para uygulaması denemesine başladılar bile. İsveç'in de yakında kervana katılabileceği söyleniyor.

Haklısınız; şu anda ödemelerde kullandığımız paranın zaten çok büyük bir kısmı elektronik. Bir tuşa basıyoruz, falanca hesaptan filancaya para aktarabiliyoruz. Bu işi yapması için bankaya banknot ve madeni para götürmüyoruz. O zaman nedir bu elektronik para işi? Söz konusu olan, banknot ve madeni paranın ortadan kalkması ve tümüyle merkez bankalarının "bastığı" elektronik paraya geçilmesi. Her vatandaşın merkez bankasında hesabının olmasına kadar gidebilecek bir süreç bu. "Birisi bizi gözlüyor" korkularından tutun da bildiğiniz anlamda bankaların ortadan kalkabileceği (mevduat toplanamayacağı) durumlar yaşanabilir. İşin bu "uçuk" kısmını bir başka "sıcak" günde ele alırım.

Bu tür bir elektronik para sistemine geçilmesinin nakit parayı basma, taşıma ve güvenliğini sağlama maliyetlerini ortadan kaldırmasının yanı sıra ve çok daha önemli olarak dile getirilen iki önemli yararı daha var. Birincisi, "kara para" ve bu tür paranın aklanması ile mücadele açısından elverişli bir ortam sağlıyor. Hatırlatmakta yarar var: Bazı ülkeler, büyük kupürlü banknotları dolaşımdan kaldırıyorlar. Mesela Euro Bölgesi'nde 500 euroluk banknotlar gelecek yıl ortadan kalkacak; temel amaç kara para ile mücadele elbette.

İkinci yarar durgunluğa giren ekonomileri canlandıracak ekonomi politikalarına ilişkin. Küresel krizden sonra gelişmiş büyük ekonomilerin merkez bankalarının temel sorunu politika faizini sıfıra kadar düşürmelerine rağmen ekonomiyi yeterince toparlayamamalarıydı. Evet, Avrupa Merkez Bankası başta olmak üzere bazı merkez bankaları negatif faiz uygulamasına da geçtiler ama sıfırın altına çok az düşürebildiler faizi. Merkez bankalarının bastığı elektronik para bu kısıdı ortadan kaldırıyor.

Şöyle: Faizin negatif olmasının karşılaştığı en büyük sorun şu: Paramı bankada tutup vade sonunda yatırdığımdan daha az para alacağıma, güvenlik sorunlarını göğüsleyerek evde (işyerinde) tutarım, böylece hiç olmazsa param zamanla azalmaz. Çok düşük bir negatif faizde güvenlik kaygısı ağır basabilir; evde para tutmayabilirim. Ama daha yüksek bir negatif faizde iş değişir. Herkesin merkez bankasında hesabının olması halinde negatif faizden kaçınmak mümkün olmuyor ve sorun ortadan kalkıyor. Elbette negatif faizden söz edildiğine göre çok ama çok düşük bir enflasyon ortamından söz ediyoruz. Peki, Türkiye açısından ne önemi var bunların? Hazır, enflasyon haziran ayında yüzde 11'in altına indi; ben de "olası gündemi kaçırmayayım" diye ele aldım bunları.