Geri kalış sebepleri için herkes farklı şeyler söylüyor ama hepsi doğru

Geri kalma konusunda ne kadar yazılsa uzatılmış olmaz, buna herkesin kafa yorması, teşhis ve tekliflerde bulunması gerekir. Ta ki, her koldan bir adım olsun ilerleyebilelim.

İlginçtir, İbn Haldun (v. 808/1405) Batı'nın ilkelliğinden söz eder ve bunun sanıldığı gibi onların yaradılıştan kabiliyetsiz insanlar olduklarından değil, Müslümanların onlara göre ilerlemiş olduğundan ileri geldiğini söyler. Bugün ise Batılılar Avrupalının doğuştan üstün kabiliyetlerle yaratıldığı için ileri olduğunu söylüyor.

Peki, durum neden aksine döndü?

Ernest Renan’ın (ö: 1892) bilimi merkeze alan aşağılayıcı makalesinden sonra, bir kısmı ona cevap olmak üzere bu konuda çok şeyler yazıldı. Herkes meseleyi kendi gördüğü noktadan ele aldı. Bu sebeple söylenenler zamana ve ülkelere göre farklı olabildi. Ama hepsinde hakikat payı var.

Sıddıkî, ‘İslam Dünyasında Modernist Düşünce’ adlı eserinde İslam’ın gerileme sebeplerini Afganî’ye atıfla özetler ki onun özetinin özeti de şudur:

Müslümanların elde ettikleri zaferlerle şımarıp gurura kapılmaları ve Batının ilerlemesi karşısında gafil avlanmaları.