Düzensiz düzeltme

Her ekonomi bazen arıza yapar. Buna “dengelerin veya denkliklerin bozulması” denir. Türkiye için en önemli denge “döviz gelir-gider denkliği”dir. Üstelik bu, ekonomimizin kronik hastalığı olan yüksek enflasyonun da kök sebebidir. Ekonomik sistemlerde, dengesizliği “büyüten” veya “ortadan kaldıran” iki mekanizma vardır. Bunlardan birincisine “kendi kendini doğuran” (self generating) diğerine de “kendi kendini düzelten” (self correcting) mekanizma denir. Bir ülkede (yönetim hatasından veya dışsal bir sebepten dolayı) her zaman bir ekonomik denksizlik ortaya çıkabilir. Bunu gidermek için hiçbir önlem alınmasa da ortaya çıkmış olan bu denksizlik, çoğu zaman fiyat mekanizmasıyla kendiliğinden düzelir. Ama bu kendiliğinden düzelmeler bazen “düzensiz” olabilir. Böyle bir oluşum seziliyorsa, düzeltmenin düzenli (orderly) olması için para-fiskal önlemler alınır. Düzensiz düzeltme süreci sırasında “kendi kendini doğuran” mekanizma devreye girerse (döviz fiyatların artığı için artması gibi) ekonomi aniden duraklama (sudden stop) içine girebilir. Bu da hak edilmemiş bir fakirleşme ve işsizlik sorunsalı yaratır. Günümüzde buna iyi örnek, doğal servet zengini Venezuela’nın içine düştüğü yoksulluk sarmalıdır. SHAKESPEARE: KABAHAT YILDIZLARIMIZDA DEĞİL, BİZDEDİR İktisat filozofu Hayek “Ekonomi insan yapması değildir, ama içinde insan vardır” derken, ekonominin işleyişini, ekonominin tanrısal yasalarının belirlediği kadar, sistemin içindeki insanların inanç ve tercihlerinin de etkilediğini zihinlere kazımak istemiştir. 1946, 1958, 1971, 1979, 1980, 1994, 2001 yıllarında Türkiye’de “devalüasyon krizleri” yaşandı. Demek ki, iktisatçılarının yazı ve yorumlarıyla oluşan halkın tercihleri istikametinde siyasi liderlerimiz tarafından alınan mali ve iktisadi kararlar “devalüasyon krizine”...