İslam coğrafyasının tarihsel olguları –IV-

Geçen hafta Osmanlı’da, Kadızadelilerin estirdiği “katı tutuculuğa” değinmiş, bu kilise hareketi karşısında tasavvufun kendini koruma ihtiyacı hissettiğine vurgu yapmıştık. Devam edelim; Anadolu’da Mevlevilik ve Alevi- Bektaşilik olduğu gibi, farklı mezhep ve meşrepler de vardı; ancak büyük çoğunluk kendini tarikat ya da mezhep üzerinden tanımlamazdı, sorulduğunda onlar kısaca Müslüman’dı. Kaldı ki; Arabistan’da 18. Yüzyıl’da doğan bir başka ihya ve tasfiye hareketi Vehhabilik’in, 250 yıldır İslam dünyasında çıkardığı fitne ve kargaşa ortadadır. Demem o ki, İslam dünyasında ihya, tecdit, iyiliği emretme, kötülüğü nehyetme gibi kavramları ortaya koyarken sert ve çatışmacı bir yaklaşım sergilemek, bu yaşayan halklara ve inanç gruplarına eziyetle sonuçlanmaktadır. Ayrıca günümüzde, vergi veren vatandaşlar olarak insanların artık farklı inançları ve aynı inanç içindeki farklı düşünceleri ifade etme özgürlüğü vardır, olmalıdır; inanç özgürlüğü ve demokratik anlayış bunu gerektirir. Dinde zorlama yoktur.

DİN SİYASİ ARAÇ OLMAMALI

Devlet, inançlar üzerinde koruyuculuk iddiasında da bulunmamalıdır. Zira bunun tarihsel sonuçları, acı gerçekler olarak karşımızda durmaktadır. 1572’deki Aziz Bartolomeus Katliamı (bu katliamdan, Roma’daki Papa, Katolik dünyası adına büyük bir mutluluk duymuştur; zira onun için ölenler insan değil, dinsiz Protestanlardır!), 16. ve 17. yüzyıldaki Osmanlı-Safevi savaşları ve Anadolu’da Sünni-Şii çekişmesinin yarattığı kıyımlar; ya da çok daha eskilerden, Emevi döneminde, Haccac ve İbn Kuteybe’nin (Talkan ve Curcan meseleleri) askeri faaliyetleri, ya da Roma’nın Hristiyanları tam üç asır boyunca kovuşturması ve arenalarda düzenlenen eğlencelik seyirlerde onları acımasızca aslanlara yem etmesi; ya da insanlığın en büyük ayıplarından biri olan II. Dünya Savaşı’nda Nazi ideolojisine yenik düşmüş Almanların, Yahudi soykırımı, bunun hafızalardan silinmez örnekleridir.