Buğdayın buğu mu başı mı?

Bugün zor bir işe gireyim; buğday kelimesini çözmeye çalışayım diyorum. Buğday kelimesinin sadece seslerine bakarak manasının belirmesini sağlamak nerdeyse imkansız. Bundan önce birkaç kez kelime ile boğuştum, kendini ele vermedi. Beni el mi gördü, ne etti, bilemedim. Bahaeddin Ögel’in Türk Kültür Tarihine Giriş kitabında buğdayın çeşitleri anlatılıyordu. Buğdayın hangi kökten geldiğine dair bilgi verilmiyordu. Ögel’in mezkur kitabı Türk kültürü ile ilgili birçok kelimenin kökenine dair bilgiler bulunması bakımından da kıymetli bir kitap. Kelimeyi Altay Türkleri buuday, Türkmenler bûday, Azerbaycan ve Kerkük Türkleri buğda, Tatarlar buray, boray ve boday, Başkurtlar boyzay, Çuvaşlar puri, Kırgızlar munda, Kalmuklar bayr, Macarlar buza şeklinde kullanıyormuş. Kelime Sırpçaya da bogda olarak geçmiş. Divanü Lügatit Türk’te buğday kelimesi geçer ve Kaşgarlı Mahmut şöyle der: Barsgan Türkleri buğday diyemez, budgay der.