Kantonlaştırma tehdidi!

Gerek Irak, Suriye ve Yemen'de yaşanan savaşlar, gerekse Afganistan ve Pakistan'ı içine çeken çatışmalar insana, bütün bu karmaşık hale gelen gelişmelerin arkasında bir 'ana fikir' olduğunu sezdiriyor. Biribiriyle bağlantılı çatışma hallerinin “Geniş Ortadoğu” tabiriyle de ifade edilen “İslam havzası”nın geleceğini olumsuz olarak etkilediği açık şekilde gözleniyor. Zira “ana fikir” sahibi şer güçlerin ortaya attığı yemler yerel gruplar, kabileler ve aşiretlerin ayartılmış inisiyakları üzerinden zehirli sarmaşıklar misali giderek dallanıp budaklanıyor.
Zehirli sarmaşıklar o kadar istidat gösteriyorlar ki, yüzyıllardır büyük cemaatler halinde diğer komşularından yalıtılmış halde içe kapalı olarak yaşayan toplulukları da sarıp sarmalayarak yüzeye çıkarıyor. Aslında hep var olan ama adı sanı sadece erbabınca bilinen bir düzine yerel, etnik veya mezhebî grup, sözünü ettiğimiz 'ana fikir' çerçevesinde 'uyandırılarak' sahnedeki yerlerini alıyorlar. 100 yıl veya 150 yıl önce Batı'lı araştırmacılar tarafından sahada yapılan araştırmalardan elde edilen çok özel bilgilerle literatüre kaydedilen ve bilim çevrelerinde o şekilde kabul gören tanımlar, kavramlar, isimler, sıfatlar şimdiyse yine büyük ölçüde Batılılar tarafından dönüşüme uğratılarak, çarpıtılarak, bağlamlarından koparılarak öne çıkarılıyorlar.
Asırlardır kendi yörelerinde, kendi kastları ve hiyerarşileriyle içe kapalı yaşayan bir topluluğu ifade eden 'Yezidî' tabirinin “Ezidî” olarak yeniden üretilmesiyse sadece küçük bir örnek. 'Yezidi'nin 'Ezidi' olarak dönüştürülmesi bu topluluğa yönelik baskı ve zulümle paralel gidiyor. Bu noktada “zulüm”, kavramların yeniden üretiminde meşrulaştırıcı rol oynuyor.
Sadece “mezhepler tarihi”nde okuduğumuz, belki müntesibi bile kalmamış veya zamanla değişmiş fırkaların bile yeniden üretilerek sahneye çıkarılacaklarına tanık olabiliriz. Eğer ana fikir 'İslam havzası'nı küçük birimler halinde kantonlaştırarak müstakbel küresel sistem içinde eli kolu bağlı hale getirmekse, gidilecek yol bu. Somali bugün birkaç bölgeye ayrılmış bulunuyor. Bildiğimiz Somali artık yok. Libya, Yemen, Irak, Suriye, keza aynı durumda.