İttifaklar nasıl yıkılırlar?

Yeni bir ittifakın kurulmasından çok, bir ittifakın yıkılma biçimleri ve süreçleri ilgi çekicidir. İttifaklar öyle şappadak, “ben yıktım oldu” denilerek yıkılmazlar. Süreçlere, olaylara, her iki tarafın da bu ittifakı sürdüremeyecek noktaya sürüklenmesine ihtiyaç vardır. İttifakı bozmaya niyetlenen bunu meşru bir gerekçeye dayandırmak ister. Haklı bir gerekçe olmaksızın yıkılan ittifak, yıkan taraf için yeni ittifaklar kurmasını güçleştirir. Zira 'kötü emsal' olmak istemez. Bu yüzden müttefikiyle bağını koparmak için 'gerekçeler' peydahlar. Bunu doğrudan yapmak yerine örtülü olarak 'velâyet' ilişkisi kurduğu yerel güçler üzerinden gerçekleştirmeye çalışır. 

Bir ittifakı yıkılmaya götüren temel faktör müttefikler arasındaki 'çıkar dengesi'nin bozulmuş olmasıdır. Hatta bazı durumlarda bir müttefik, diğerinin gerçekleştirmek istediği gizli plânın engeli haline gelir. Bu plân müttefikinin toprak bütünlüğünü hedef almış bile olabilir. İttifak önce kafalarda yıkılır. Arkasından, fiilen yıkılması için gerekli şartları oluşturmak gelir. 

Bizim tarihimizde bunun en bariz örneği, İngilizlerle yaşadığımız ilişkiydi. İngiltere, uzun süre “Osmanlı Devleti”nin toprak bütünlüğünün muhafaza edilmesinde önemli rol oynadı. İngiltere'nin oynadığı bu rol büyük ölçüde Osmanlı'nın Balkanlar'da ve Doğu'daki toprak bütünlüğünü tehdit eden “Çarlık Rusyası”nı dizginlemeye yönelikti. İngiltere bu iki gücün biribirini zayıflatmasına göz yumdu ama işin daha ileri boyutlara ulaşmasına izin vermedi. Rus tehdidiyse İngilizlere Osmanlı nezdinde birçok imtiyaz koparmasının da yolunu açtı.