Müslümanların başka toplumlarla her karşılaşmalarının onları etkilemesi kaçınılmaz bir şey. Çünkü Müslümanlardan bahsettiğimizde, hatta en idealinden Müslümanlardan bahsettiğimizde bile toplum içinde bütün gelişmeleri yaşayıp, insanlarla her türlü alışverişi yapıp hiçbir etki altında kalmadan kendisi olarak kalabilen robotlardan bahsetmiyoruz. Müslümanlar da insandır ve bu etkileşim kaçınılmazdır. Etkileyen etkilenir de. Aslında fizik alanında bile bu kural geçerli iken sosyal alemde hiçbir etki altında kalmadan hayatını sürdürmesi beklentisi hem Müslümana metafizik bir sabitlik yüklemek hem de hayatın gerçekliğini ıskalamaktır.
Elbette bu sözü söylemekle Müslümanların karşılaştıkları toplumların içinde eriyip gitmesi veya hiçbir iddiada veya davette bulunmaksızın o toplumların gayr-ı İslami gerçekliklerine uyum sağlama örneklerinden bahsetmiyoruz. Bu da illa ki bir etkileşim ama kabul edilemeyecek bir yozlaşma veya asimile olmakla sonuçlanan bir etkileşimdir....