Kuzey Irak’ın bağımsızlık referandumu tartışması, aslında bir
gebeliğin son anları gibi. Doğum sancısı henüz başlamış, Kürtlerin
yüzyıllık bağımsızlık hayali ufukta belirmiş durumda.
Kürt özerkliği, 20. yüzyılın son on yılından itibaren Irak’ta iyice
şekillendi. DEAŞ’la mücadele gerekçesi de hem Irak hem Suriye’de
iki farklı Kürt yapılanmasını pekiştirdi. Bu günlerde işte bu
yüzyıllık süreçte yeni bir evreye giriyoruz. DEAŞ sonrası Irak ve
Suriye bölünmenin eşiğindeyken, Kürtler de bu pastadan paylarını
alıyor.
Şimdi sorulan sorular ise şu: Bağımsızlık nasıl? Ve ne zaman?
Ertelenir mi?
Bağdat ve Erbil’de konuştuğum üst düzey kaynaklarıma göre, 25
Eylül’de planlanan referandumun ertelenme ihtimali hâlâ yüksek.
Şöyle ki: Malum, ABD, İngiltere ve Birleşmiş Milletler (BM), Irak
Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Mesut Barzani’ye bir
teklif sundular. Bu öneride, Bağdat’la BM gözetiminde bir müzakere
sürecine başlamasını teşvik ediyorlar.
Ancak Barzani’nin, bu teklifte somut hiçbir şey olmadığından ve
hiçbir güvence verilmediğinden yakındığı söyleniyor. IKBY lideri bu
öneriyi ancak şu şartlarda kabul edecektir: Abadi liderliğindeki
Bağdat hükümeti, Barzani’nin yıllardır karşılanmayan isteklerini
yerine getirmeyi taahhüt ederse. Ve ABD ve BM buna dair bir güvence
verirse. Zaten Kürt lider belli ki bunun için referandumu şimdi
zorluyor.
*
Barzani’nin öne sürdüğü istekleri ise, 2005’te kabul edilen Irak
Anayasası’na dayanıyor: Bağdat hükümetinin IKBY’deki memurların ve
peşmergenin maaşlarını ödemesi, “tartışmalı bölge” olan Kerkük’ün
kaderinin artık belirlenmesi ve merkezi bütçeden payına düşeni
alması. Bağdat ise bu meşru hükümleri yıllardır karşılamayarak,
aslında IKBY’yi kendi elleriyle Irak’tan kopmaya itiyor.
Bağımsızlık yolu
Peki, Abadi şimdi müzakere etmeyi ve Barzani’nin bu taleplerini
karşılamayı kabul eder mi? Buna kapı aralayan iki şey var. 1.si;
Abadi Irak’ta hâlâ DEAŞ meselesiyle uğraşıyor. Ve referandumun
başta Kerkük’te olmak üzere yeni bir şiddet dalgası doğuracağını
biliyor. 2.si, Abadi Irak’taki İran etkisini kırmaya, dengelemeye
çalışıyor. Ve İran’ın, referandumun tetikleyeceği kaostan
faydalanıp daha fazla müdahil olacağını çok iyi biliyor.
*