Vakitlerle ilgili edebe
riâyet edenler (vaktini iyi şeylerle geçirenler), velî olan
kimselerin makamına ulaşırlar.
İbn-i Hılligân hazretleri Şafiî
mezhebi fıkıh ve târih âlimidir. Kuzey Irak’ta Erbîl’de 608 (m.
1211)’de doğup, yine burada 681 (m. 1282)’de vefât etti. En meşhûr
eseri “Vefeyât-ül-a’yân fî ebnâ-iz-zeman” adlı tarih kitabında
buyuruyor ki:
“Ebû Hafs-ı Haddâd buyuruyor ki:
Tasavvuf, baştan başa edeptir. Zîrâ her vaktin bir edebi, her
makamın bir edebi vardır. Her hâlin de bir edebi vardır. Vakitlerle
ilgili edebe riâyet edenler (vaktini iyi şeylerle geçirenler), velî
olan kimselerin makamına ulaşırlar. Edebi terk edenler, Allahü
teâlâya yakın olduklarını zannettikleri hâlde, O’ndan uzaktırlar.
Bazı kullar da vardır ki, kendilerinin zannettiklerinden daha
yüksek bir mertebeye sahiptir, daha sevgilidirler.”
“Ebû Osman Hayrî buyuruyor ki:
Dünyâyı sevmek, Allah sevgisini kalpten götürür. Allahü
teâlâdan başkasından korkmak, Allah korkusunu kalpten çıkarır.
Allahtan başkasından istemek, Allahü teâlâya olan ümidi kalpten
uzaklaştırır.”
“Ebû Türâb Nahşebî buyuruyor ki:
Şu dört şeyi dört yerde sarf edersen Cenneti kazanırsın: Uykuyu
kabirde, rahatı sırat köprüsünde, iftiharı (övünmeyi) mizanda,
nefsî arzularını Cennette.”
“Feth-i Mûsulî buyuruyor ki:
Ma’rifet sahibleri şunlardır ki; konuşunca Allahü teâlâdan
konuşurlar, amel edince Allah için ederler, bir şey isteyince de
Allahü teâlâdan isterler.”
“Hamdûn-i Kassâr buyuruyor ki:
Kendinde bulunduğu zaman gizli kalmasını istediğin bir şeyi başka
birinde görürsen ifşa etme.”
“Haris el-Muhâsibî hazretleri
nefsini devamlı hesaba çeker, onun kötülüklere meyletmemesi için
elinden geleni yapardı. O, bu husûsta der ki: Nefsini hesaba
çekenlerin birtakım güzel husûsiyetleri vardır. Onlar bu hasletleri
sebebiyle yüksek derecelere kavuşmuşlardır. Onlara göre, insan
azmedip, nefsinin arzu ve isteklerine uymazsa, manevî yönden
ilerlemesi mümkündür. Şu hasletleri elde etmeye çalışan faydalarını
görür: 1. Doğru ve yalan yere yemîn etmemek. 2. Yalan söylememek.
3. Verdiği sözde durmak. 4. Lanet etmemek. 5. Kimseye bedduâ
etmemek. 6. Allahü teâlânın rızâsı için sabırlı ve tahammüllü
olmak. 7. Haramlardan sakınmak. 8. Kendisini başkasından büyük
görmemek. 9. Kimsenin kalbini kırmamak. 10. Gelen belâ ve
musibetlere sabretmek. 11. Allahü teâlânın emirlerini yerine
getirmek.”