Kötülük edene iyilik yapmak,
iyi huyların en üstünüdür. Kâmil insan olmanın
alâmetidir.
Kınalızâde Hasan Çelebi Osmanlı
fıkıh ve kelâm âlimlerinin büyüklerindendir. Ahlâk-ı alâî ahlâk
kitabının sahibi olan Ali bin Emrullah hazretlerinin oğludur.
953 (m. 1546)’da Bursa’da doğdu. 1012 (m. 1604)’de Mısır’da Reşîd
kasabasında vefât etti.
Bu mübarek zat, bir dersinde,
babasının kitabından naklederek buyurdu ki:
İyi huylu olmak için ve iyi
ahlâkını muhafaza edebilmek için, sâlih kimselerle, iyi huylularla
arkadaşlık etmelidir. İnsanın ahlâkı, arkadaşının huyu gibi olur.
Ahlâk, hastalık gibi sârîdir. Kötü huylu ile arkadaşlık
etmemelidir. Hadis-i şerifte, (İnsanın dîni,
arkadaşının dîni gibi olur) buyuruldu.
İnsan, dünyada
bâki değildir. Dünya zevklerine daldıkça, dertler, üzüntüler,
güçlükler artar. Şu hadis-i şerifleri hiç
unutmamalıdır:
1- (İbâdetleri az olan bir kul,
iyi huyu ile, kıyâmette yüksek derecelere kavuşur.)
2- (İbâdetlerin en kolayı ve çok
faydalısı, az konuşmak ve iyi huylu olmaktır.)
3- (Bir kulun ibâdetleri çok olsa
da, kötü huyu, onu Cehennemin dibine götürür. Bâzen küfre
götürür.)
4- Birinin gündüzleri oruç
tuttuğu, geceleri namaz kıldığı, fakat kötü huylu olduğu, dili ile
komşularına, arkadaşlarına eziyet ettiği söylendikte, Resûlullah
cevabında, (Böyle olmak iyi değildir. Gideceği yer, Cehennem
ateşidir) buyurdu.
5- (Güzel ahlâkı tamamlamak,
yerleştirmek için gönderildim.) Semavî dinlerin hepsinde iyi
huylar vardı. Bu din, bunları tamamlamak için gönderildi. Bu din
varken, iyi huy bildirecek başka kaynağa, başka kimseye lüzum
yoktur. Bunun için, Muhammed aleyhisselâmdan sonra, Peygamber
gelmeyecektir.
6- (İyi huylu olan, dünya ve
âhiret saadetlerine kavuşur.) Çünkü iyi huylu kimse, Allahü teâlâya
ve kullara karşı olan hakları, vazîfeleri îfâ eder.
7- (Sûreti ve huyu güzel olanı
Cehennem ateşi yakmaz.)
8- (Kendinden uzaklaşanlara
yaklaşmak, zulmedenleri affetmek, kendini mahrum edenlere ihsân
etmek, güzel huylu olmaktır). İyi huylu kimse, kendisine darılana
iyilik yapar. İhsânda bulunur. Malına, haysiyetine, bedenine zarar
vereni affeder.
9- (Kızdığı zaman, yumuşak
davrananın kalbini Allahü teâlâ emniyet ve îman ile doldurur.)
Korkusuz ve emîn olur. Kötülük edene iyilik yapmak, iyi huyların en
üstünüdür. Kâmil insan olmanın alâmetidir. Düşmanları dost
yapar.