Her işte iyi niyet
yapmalıdır. Kalp ile hâlis niyet etmedikçe, hiçbir ibâdete
başlamamalıdır.
Şeyh Yavsî Efendi Osmanlı
evliyâsının büyüklerinden olup Şeyhulislâm Ebüssü'ûd Efendinin
babasıdır. Çorum-İskilip'te doğdu. 1514 (H.920) senesinde aynı
yerde vefât etti. Şeyh Muslihuddîn'in derslerine devam
etti. Sonra Şeyh İbrâhim Kayserî'nin sohbetlerinde bulundu. İcâzet
aldı. Amasya'da Şehzâde Bâyezîd ile görüştü. Pâdişâh olunca onu
İstanbul'a getirdi, zaman zaman saraya dâvet eder, sözlerinden çok
faydalanırdı. Bu sebeple kendisine "Hünkâr Şeyhi" denildi. Bir
sohbetinde buyurdu ki:
Her işte iyi niyet yapmalıdır.
Kalp ile hâlis [Allahü teâlâ emrettiği için] niyet etmedikçe,
hiçbir ibâdete başlamamalıdır. Faydasız [hele zararlı olan]
şeylerle vakit geçirmemeli. [İmanı, Ehl-i sünnet âlimlerinin
bildirdiklerine uygun olan ve şeriati öğrenip, bunlara göre amel
eden sâlih kimseleri bulamayan] uzlet etmeli [yâni işi ile, helâl
kazanmakla, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okumakla,
vakitlerini kıymetlendirmelidir. Hadis-i
şerifte, (Hikmet [faydalı şeyler], on kısmdır.
Bunların dokuzu, uzlet etmek, biri de az
konuşmaktır) buyuruldu. Arkadaşlarla, lüzumlu şeyleri
öğretecek ve öğrenecek kadar görüşmeli, diğer vakitlerini ibâdet
ile, kalbi temizleyecek şeylerle geçirmelidir.
Dost, düşman, herkesi güler yüz
ve tatlı dil ile karşılamalı, hiç kimse ile münâkaşa etmemelidir.
Herkesin özrünü kabul etmeli, kabahatlerini affetmeli, zararlarına
karşılık yapmamalıdır.
Abdüllah Belyânî diyor
ki: (Dervîşlik, yalnız, namaz, oruç ve geceleri ibâdet yapmak
değildir. Bunlar, herkesin yapacağı kulluk vazîfeleridir.
Dervişlik, kalp kırmamaktır. Bunu yapabilen, Allahü teâlânın
rızasına kavuşur. [Velî olur]).
Muhammed Sâlim hazretlerine, (Bir
kimsenin Velî olduğu nasıl anlaşılır?) dediklerinde, (Tatlı dili,
güzel ahlâkı, güler yüzü ve cömertliği ve münâkaşa etmemesi ve
özürleri kabul etmesi ve herkese merhamet etmesi ile anlaşılır)
buyurdu. [Velî, Allahü teâlânın sevgisine kavuşmuş sâlih insan
demektir.]
Abdüllah Ahmed Makkarî buyuruyor
ki: (Fütüvvet [mertlik], düşmanlık edene iyilik yapmak, seni
sevmeyene ihsânda bulunmak ve sevmediğin ile de tatlı konuşmaktır).
Az konuşmalı, az uyumalı ve az gülmelidir. Çok kahkaha, kalbi
öldürür. [Allahü teâlâyı unutturur.] Her işi, Allahü teâlâya havâle
etmeli [yâni, sebeplere yapışmalı. Fakat, sebeplerin tesir
etmesini, Allahtan beklemelidir.]