Zalimlere, fâsıklara,
malını lüzumsuz yere, harama harcayana ödünç
verilmez...
Şerefüddîn İsâ el-Gazzî
hazretleri Şafiî mezhebi fıkıh âlimidir. 740 (m. 1339)’da Gazze’de
doğdu, 799 (m. 1397’de vefât etti. Bir dersinde buyurdu
ki:
Şu üç durumda ödünç istemek caiz
olur: 1- Nafaka almak için. Lüzumlu gıda gibi, lüzumlu çamaşır da
nafakaya dâhildir. 2- Ev almak, kirada oturmak, soğuktan korunmak
maksadıyla elbise almak veya tedavi ücreti gibi ihtiyaçlar için. 3-
Mevkii, görevi sebebiyle, âdete uygun giyinmek için. Yalnız bunlara
ödünç verilir. Zalimlere, fâsıklara, ihtiyacı olmayana, malını
lüzumsuz yere, harama harcayana ödünç verilmez. Başkasına ödünç
vererek, kendini sıkıntıya düşürmek doğru değildir. Bu üç maddede
bildirilen hususlar dışında ödünç istemek caiz olmaz. Mesela,
parası olmayan kimsenin baklava yemek ve pahalı kumaşlardan
elbise almak, komşunun var diye ihtiyaç olmayan bir şeyi almak için
ödünç istemesi doğru değildir. Kısacası makam ve vazifesi gereği
değilse, lüks sayılan yiyecek, içecek ve giyecek için ödünç
alınmaz.
İhtiyacı olana ödünç verilir.
İhtiyacı olmayana, malını lüzumsuz yerlere, harama
harcayana verilmez. Başkasına ödünç vererek, kendini sıkıntıya
düşürmek doğru değildir. Nisaba malik olmayan kimsenin, kurban
kesmek için ödünç istemesi caiz değildir. Ödemek niyetiyle ödünç
alana Allahü teâlâ yardım eder, ödünç verene de çok sevap verir.
Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(Sadaka için on sevap, ödünç için
ise on sekiz sevap vardır.)
(Allah rızası için ödünç verene,
her gün için sadaka sevabı verilir. Fakirden alacağını çabuk
istemeyene, her gün için malın hepsini sadaka vermiş gibi sevap
verilir.)
Borçlanmamaya çok dikkat
etmelidir! Hazret-i Lokman Hakîm, (Borç yükü altında ezilmektense,
taş taşımayı tercih ederim) buyuruyor. Çünkü borçlanmak, insanı
küfre kadar sürükler. Peygamber efendimiz buyuruyor
ki:
(Ya Rabbi, küfre düşmekten ve
borca girmekten sana sığınırım.)
(Borçsuz olan hür
yaşar.)
(Huzur içinde iken, borçlanarak
korku içinde yaşamayın!)
(Borçtan sakının! Borç, gece
gamma, gündüz zillete sebep olur.)
Ödünç alınan borçları ilk
fırsatta ödemeye çalışmalıdır! Ödemeyi geciktirmek günahtır.
İbrahim Edhem hazretleri, (Borcu olan kimse, yağlı ve sirkeli yemek
yememeli) buyuruyor. Borcu olan, borcunu ödemeden sadaka bile
vermemelidir! Hadis-i şerifte buyuruldu ki:
(Kendi veya çoluk çocuğu muhtaç
veya borçlu olanın verdiği sadaka kabul olmaz.)