Hazreti Ali buyurdu ki: “Doğruluk, sözün süsüdür.” Doğruluk
insanı korkulardan, belâlardan korur.
Cemâlüddîn Zeyleî hazretleri hadîs ve Hanefî mezhebi usûl-i fıkıh
âlimidir. 762 (m. 1360) senesinde vefât etti. Bir dersinde buyurdu
ki:
Güzel ahlak ile huylanmak lazımdır. Güzel huylardan bazılarını
bildiriyorum: Ali bin Ebî Tâlib (radıyallahü anh) buyurdu ki:
“Doğruluk, sözün süsüdür.” Doğruluk insanı korkulardan, belâlardan
korur. Yalan, insana bir anlık emniyet sağlıyor gibi görülse bile,
sahibini tehlikelere götürür ve alçaltır. Yalan hastalık, doğruluk
ise şifâdır. Doğru konuşmak, kardeşlerine, dostlarına yardım etmek
ve her an Allahü teâlâyı hatırlamak olup mürüvvettendir.”
Doğru konuşmak için, çok konuşmaktan sakınmalıdır. Âlimler
buyurmuşlardır ki: “Kendisini ilgilendirmeyen mevzularda çok
konuşan kimse, doğru konuşmaktan, başkalarının; 'Bu kimse her zaman
doğru konuşur' şeklindeki intibalarından mahrum kalır. Çünkü yerli
yersiz, doğru yanlış çok konuşan kimse, mutlaka yalan söz
söyler.”
Lokman Hakîm oğluna buyurdu ki: “Oğlum! Doğruluğa sımsıkı yapış.
Yalandan uzak dur.”
Zâhidlerden bir zât buyurdu ki: “Her kimde şu dört haslet
bulunursa, Allahü teâlâ onun hatalarını iyiliğe çevirir. Bu
hasletler; doğruluk, nimete şükür, hayâ ve güzel ahlâktır.”
Fudayl bin Iyâd hazretleri buyurdu ki: “İnsanları, doğruluktan daha
güzel birşey süsleyemez.”
İbn-ül-Mugter hazretleri buyurdu ki: “Araştırma yaptığında,
doğruluğun şecaatle, yalanın da korkaklık ile beraber olduğunu
görürsün.”
Sırrı gizlemek, iyi kimselerin ahlâkındandır. Sırrı gizlemek, hür
olarak yapılan işlerin zarardan en uzak olanıdır. Muhalleb bin Ebî
Sufre diyor ki: “Şerefli huyların en aşağısı, sırları gizlemek; en
yükseği de, kendisine sır olarak söyleneni unutmaktır.” Sırrı
gizlemek, insanın kötülüklerden uzak kalmasını temin eder. Sırrını
herkese söylemek ise pişmanlık meydana getirir. Sırrını dirayetli
bir kimseye veren zelîl olur. Sırrını cahil bir kimseye bırakan
kaybeder. Kim de sırrı ile baş başa kalırsa, ganimete konar”
demişlerdir.