Joseph Grew, 1927-1932 yıllarında ABD'nin Ankara büyükelçisiydi.
Lozan Konferansı'nda gözlemci olarak bulunmuştu. Hatıralarını iki
kitap halinde yayınladı. Bu kitaplardan ilki “Lozan Günlüğü” adıyla
Türkçe'ye çevrildi. Mister Grew'ün anılarında yer alan İsmet İnönü
ile ilgili bir bölümü okuyalım:
“Türkler bu akşam Palace Hotel'de seksen kişinin davetli olduğu ilk
büyük yemeklerini verdiler. Yemekten ayrılmayı arzu ettiğimiz anda
İsmet bizleri kolumuzdan tutup bitişikteki odaya soktu, yeşil
chartreuse likörü sipariş etti…
Kadehleri daha önce benzeri görmediğim bir hızla birbiri ardına
yuvarlamaya koyuldu. Ortada hiçbir şey yokken candan kahkahalar
atıyordu…
İsmet, ABD'yi görmek istediğini söylediğinde ise çarpıcı
ayrıntılarıyla kendisini nasıl Paris ve Londra'ya götüreceğimizi,
ardından Birleşik Devletler'i baştan aşağı gezdirerek Niagara
Şelalesi'ni, Colarado Kanyonu'nu, Beyaz Saray'ı göstereceğimizi
söyledik. Bunun için yapması gereken şey şu iki antlaşmayı
imzalamaktan ibaretti: Önce müttefiklerle sonra bizimle olan
antlaşmalar!
İsmet büyük bir gusto ile dizine vurdu, yeşil chartreuse'dan iki
bardak daha yuvarladı. Eğer antlaşmalar hazır olsaydı, büyük
ihtimalle her şeye orada imzayı basacak durumdaydı…”
(Lozan Günlüğü, Multilingual, 2001, Sayfa: 81-82)
*
Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalandı…
Antlaşmadaki otuz altı Gizli Madde bugüne kadar günışığına çıkmadı.
O gizli maddelerden birisi de Hilafetin Kaldırılması'dır!
Hahambaşı Haim Nahum (1873-1960) Lozan'daki Türk heyetinde yer
aldı: İsmet İnönü'nün başdanışmanıydı…