Taliban’ın ideolojik temeli nedir?
-Din/İslam ne kadarını oluşturuyor?
-Milliyet/Peştu (Paştun) ne kadarını oluşturuyor?
Afganistan’ın erkek otoritesine-üstünlüğüne/ataerkilliğe dayanan kültürünü, düzenini salt İslam yorumuyla veya feodalizme/aşirete dayalı etnisiteyle açıklamak doğru olmaz! Ne biri ne öteki; aslında ikisi:
Taliban’ın ideolojisi; Deobandi temelli dini anlayışa dayalı şeriat hukuk biçimini, Peştu sosyal ve kültürel normlarıyla birleştirmiştir.
O halde Taliban’ı kavramaya “Deobandi” ile başlamalıyız:
Hindistan'ın küçük Deoband kasabasındaki Dâr'ül Ulum/medrese okulunda 19. yüzyıl sonlarında çıkan İslami Sünni öğreti…
Tarih: 10 Mayıs 1857.
İngilizler olayı küçümsemek için “Seboy İsyanı” der…
Hintliler “Birinci Hindistan Bağımsızlık Savaşı” der…
“Deobandi Medresesi” ayaklanmadan sekiz yıl sonra kuruldu. Kurucuları Muhammed Kasım Nanautavi (1832-1880) gibi İngiliz sömürgeciliğine karşı ayaklanan kimi din alimleri idi.
Deobandi hareketinin siyasi kanadı; Hint Müslüman Ulema Cemiyeti, 23 Kasım 1919'da Delhi'de kuruldu. Bağımsız Birleşik Hindistan hedefli, şiddete başvurmayan (Gandi'nin Tuz Yürüyüşü'nü desteklemek gibi) eylemler yaptılar.
İngilizleri, Müslümanların büyük düşmanı ilân eden “Deobandi Okulu”