İslâm ülkelerini düşünüyorum tek tek. Her birinde bir başka rejim. Gökte kırpışan yıldızlar yerine bir ağaçtan sarkıtılarak gücü nispetinde geceyi aydınlatmaya çalışan yirmi beş mumluk elektrik lambaları. Belki de doğrudan doğruya mum. Kiminde sosyalizm iktidar edilmiş aydın kadro tarafından. Kiminde ırkçılık. Kiminde batıcılık.
Dikkat edersek her İslâm memleketinde aynı kopukluğu, aynı çatışmayı görebiliriz. Hepsinde de tarihî ve sosyolojik bir şart olarak halk ve aydın kavgası olmuştur ve sürüyor. Bu ihtilâfın daha ne kadar gideceği de şimdiden kestirilemez.