“İnsanın kullandığı şeyler beşe ayrılır. Bunlar zaruret,
ihtiyaç, menfaat, ziynet ve fudüldür."
Sual: Açlık veya susuzluk gibi böyle zaruri durumlarda başlanmış
oruç bozulabilir mi?
Cevap: Konu ile alakalı olarak Uyûn-ül-besâirde deniyor ki:
“İnsanın kullandığı şeyler beşe ayrılır. Bunlar zaruret, ihtiyaç,
menfaat, ziynet ve fudüldür. Kullanılmadığı zaman insanın helakine
sebep olan yasak şeyi kullanmak zaruret olur. Kullanılmaması
sıkıntıya, meşakkate sebep olursa, buna ihtiyaç denir. Faydası,
menfaati olmayıp, yalnız gösteriş için kullanılan şeye, ziynet
denir.
İhtiyaç olunca, orucu bozmak caiz olur. Bahr-ür-râıkda diyor ki;
'Bir ibadete başlayınca, bunu özür olmadan bozmak haramdır. Farz
olan orucu bozmak için sekiz özür vardır: Hastalık, sefere,
yolculuğa çıkmak, ikrah yani zalimin zorlaması, kadının hamile
olması, çocuk emzirmek, açlık, susuzluk ve ihtiyarlık.'
Uyûn-ül-besâir kitabında bildirilen ihtiyaç, bu sekiz özürden biri
demektir.
Buğday ekmeği, koyun eti, yağlı yemek, menfaattir. Tatlı yemek,
zinettir. Mubahları kullanmakta taşkınlık, fudüldür. Zaruret
olunca, yalan yere yemin etmek caiz olmaz. Tariz söylemek, yani iki
manalı kelime söyleyip yemin edilir. Aç kalanın ölmeyecek kadar leş
yemesi, zaruret olur. Abdest alırken elbiseye su sıçraması, hayvan
idrar yaparken, üstündekinin elbisesine sıçraması zarurettir.”