Günah işleyenlerin
iniltileri, Allahü teâlâya, tesbih çekenlerin övünmesinden iyi
gelir.
Sual: Bir kimsenin, her
yaptığı ibadeti, iyiliği beğenmesi, sözünün herkes tarafından
dinlenmesini istemesi, kötü bir huy mudur?
Cevap: Ucb, yaptığı ibadetleri, iyilikleri
beğenerek, bunlarla övünmektir. Yaptığı ibadetlerin, iyiliklerin
kıymetini bilerek, bunların elden gitmesini düşünerek korkmak,
üzülmek ucb olmaz. Yahut, bunların Allahü teâlâdan gelen nimetler
olduğunu düşünerek, sevinmek de, ucb olmaz. Bunların Allahü
teâlâdan gelen nimetler olduğunu düşünmeyerek kendi yaptığını,
kazandığını sanarak sevinmek, kendini beğenmek, ucb olur. Ucbun
zıddına Minnet denir. Minnet, nimete
kendi eliyle, kendi çalışmasıyla kavuşmadığını, Allahü teâlânın
lütfu ve ihsanı olduğunu düşünmektir. Böyle düşünmek, ucb tehlikesi
olduğu zaman farz olur. Diğer zamanlarda ise müstehabdır.
İnsanı ucba sürükleyen
sebeplerin başında cehalet ve gaflet gelmektedir. Bu ucbdan
kurtulmak için, her şeyin Allahü teâlânın dilemesi ile ve yaratması
ile meydana geldiğini, akıl, ilim, ibadet etmek, mal ve mevki gibi
kıymetli nimetlerin, Allahü teâlânın lütfu ve ihsanı olduklarını
düşünmek lazımdır.
Ucb, kibre, günahları unutmaya
sebep olur. Günah ise, kalbi karartır. Günahlarını düşünen kimse,
ibadetlerini büyük görmez. İbadet yapmanın da, Allahü teâlânın
lütfu, ihsanı olduğunu düşünür.
Ucb sahibi, Allahü teâlânın
mekrini ve azabını da unutur. Başkalarından istifade etmekten
mahrum kalır. Kimse ile meşveret etmez, danışmaz. Hadîs-i
şerifte;
(Üç şey, insanı felakete
sürükler: Buhl, heva ve ucb.)
Buhl sahibi, yani hasis, cimri
kimse, Allaha ve kullara karşı olan hakları ve vazifeleri ödemekten
mahrum olur. Hevasına, yani nefsinin arzularına uyan ve ucb sahibi
olan, nefsini beğenen kimse, muhakkak felakete düçar olur. İmâm-ı
Gazali hazretleri buyurdu ki:
“Bütün kötülüklerin başı,
kaynağı üçtür: Haset, riya, ucb. Kalbini bunlardan temizlemeye
çalış!”
Ucb sahibi, hep ben, ben der.
Toplantılarda baş tarafta bulunmak ister. Her türlü sözünün kabul
olunmasını ister. Günah işleyenin boynu bükük olur ve tevbe
edebilir. Ucb sahibi ise, ilmi ile, ameli ile mağrur olur. Egoist
olur ve tevbe etmesi de güç olur. Günah işleyenlerin iniltileri,
Allahü teâlâya, tesbih çekenlerin övünmesinden iyi gelir.