Kemal Paşazâde Ahmed bin Süleyman Efendi, fıkıh âlimlerinin yedi tabaka olduğunu bildiriyor...
Sual: Müctehidlerin, fıkıh âlimlerinin hepsi aynı derecede midir
yoksa bunların da kendi aralarında dereceleri var mıdır?
Cevap: Fıkıh âlimleri yedi tabakadır. Kemal Paşazâde Ahmed bin
Süleyman Efendi, Vakfunniyyât kitâbında bu yedi dereceyi şöyle
anlatıyor:
1-İslamiyette mutlak müctehid olan âlimlerdir. Bunlar Edille-i
erbe'adan, dört kaynaktan hüküm çıkarmak için, üsul ve kaideler
kurmuşlar ve koydukları esaslara göre, ahkam, hüküm çıkarmışlardır.
Dört mezhep imamı bunlardandır.
2-Mezhebde müctehidlerdir. Bunlar, mezhep imamının koyduğu
kaidelere uyarak, dört delilden ahkam, hüküm çıkaran imam-ı Ebu
Yusuf, imam-ı Muhammed ve benzerleridir.
3-Meselelerde müctehid olanlardır. Bunlar, mezhep imamının
bildirmediği meseleler için, mezhebin usul ve kaidelerine göre
ahkam, hüküm çıkarırlarsa da, mezheb imamına uygun çıkarmaları
şarttır. Tahâvî, Hassâf Ahmed bin Ömer, Abdullah bin Hüseyin Kerhî,
Şems-ül-eimme Halvânî, Şemsül-eimme Serahsî, Fahrül islâm Alî bin
Muhammed Pezdevî, Kâdîhân Hasen bin Mensûr Fergânî ve benzerleri
gibi.
4-Eshab-ı tahric, ictihad derecesinde olmayıp, müctehidlerin
çıkardığı, kısa, kapalı bir hükmü açıklayan âlimlerdir. Ahmed bin
Alî bin Ebî Bekr Râzî bunlardandır.
5-Erbab-ı tercih, müctehidlerden gelen birkaç rivayet arasından
birini tercih ederler. Ebülhasen Kudûrî, Hidâye sahibi Burhâneddîn
Alî Mergınânî gibi.
6-Mukallitler olup, bir mesele hakkında gelen çeşitli haberleri,
kuvvetlerine göre sıralayıp yazmışlardır. Kitaplarında reddedilen
rivayetler yoktur. Kenz-üd-dekâık sahibi Ebülberekât Abdullah bin
Ahmed Nesefî ve Muhtâr sahibi Abdullah bin Mahmut Mûsulî, Vikâye
sahibi Burhânüşşerî'a Mahmûd bin Sadrüşşerî'a Ubeydüllah ve
Mecma'ul-bahreyn sahibi İbnüssâ'âtî Ahmed bin Alî Bağdâdî
bunlardandır.
7-Zayıf haberleri, kuvvetlilerinden ayıramayan mukallitlerdir.
Bunlar okuduklarını iyi anladıkları ve anlamayan mukallitlere
açıkladıkları için, fıkıh âlimlerinden sayılmışlardır.
***